گفت و گوی بسپار با مدیرکل دفتر صنایع غیرفلزی وزارت صنعت، معدن و تجارت، مهدی صادقی نیارکی: علایم هشدار را از تشکل ها و بخش خصوصی دریافت می کنیم و به دنبال تسهیل شرایط می رویم

بسپار/ایران پلیمر  دفتر صنایع غیر فلزی وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال 1380 با ادغام دفاتر شیمیایی،سلولزی و غذایی، دارویی تشکیل شد و از تیر ماه سال 1389 مسوولیت آن را دکتر مهدی صادقی نیارکی عهده دار بوده است. در گفت و گویی با وی برخی از مسایل مربوط به این حوزه را مطرح و دیدگاه های او را به عنوان مدیر بخشی که متولی صنعت پلیمر و پوشش کشور است در ادامه منعکس کردیم. 
دکتر صادقی نیارکی، مدیرکل دفتر صنایع غیرفلزی وزارت صمت، دکترای مدیریت استراتژیک دارد و 11 سال است که در این وزارت خانه مشغول کار بوده. در دو مقطع یعنی از سال 89 تا دی ماه سال 1393 و مجددا از اسفند 97 تا هم اکنون مدیر کل دفتر صنایع غیر فلزی است. 

سرکارخانم مهندس سیمین کیمیایی رییس گروه پتروشیمی این دفتر ما را در این نشست همراهی کرد. 

 

بسپار – وظایف،اهداف و برنامه های دفتر به عنوان متولی بخش صنایع پلیمری کشور چیست؟
صادقی نیارکی: صنایع تا زمانی که طرح هستند و به بهره برداری نرسیده اند، امور مربوط به آنها بر عهده معاونت طرح و برنامه است و از مرحله ای که پروانه بهره برداری برای واحدهای صنعتی صادر می شود، تحت پوشش معاونت امور صنایع قرار می گیرند. بنگاه صنعتی مانند یک موجود زنده است و نیاز دارد که مورد پایش و رصد باشد. مسایل خود را بیان کند، به عنوان یک کلینیک جایی باشد که مسایل ضروری را مطرح کنند و وزارت صنعت، معدن و تجارت بر اساس تقسیم بندی کدهای آیسیک و نوع کالا در قالب دفاتر تخصصی تعریف شده است. البته شرح وظایف مصوب داریم که در سایت قابل مشاهده است.
جنس کار ما بیشتر مشارکتی است و جلب مشارکت می کنیم. از یک طرف با بخش خصوصی برای اهدافی که دولت دارد در توسعه این بخش و از طرف دیگر با دولت به این شکل که طرح موضوع می کنیم برای حل مشکلات و مسایل واحدهای تولیدی. 
به فراخور تقسیم بندی آیسیک که در دفاتر اتفاق می افتد، در داخل دفتر ما هم 7 گروه یا اداره وجود دارد که شامل پتروشیمی، صنایع شیمیایی، صنایع پلیمر، صنایع غذایی، صنایع آشامیدنی، صنایع دارویی و بهداشتی و آرایشی است.

بسپار – چه فرآیندی در خصوص تعرفه ها برای واردات مواد و محصولات پلیمری وجود دارد؟ 
صادقی نیارکی: یک اصل پذیرفته شده را در وزارت صنعت داریم که به میزان اینکه این محصول ارزش افزوده بیشتری داشته باشد حمایت تعرفه ای هم بیشتر می شود، مصنوعات تعرفه ای بالای 40 درصد دارند، یعنی یک کالای ساخته شده نهایی که ظرفیت سازی شده، بالای 40 درصد تعرفه حمایت حقوق ورودی دارد و تا 55درصد (بالاترین تعرفه ممکن) هم مواردی هست که انجام می شود و هر چقدر ارزش افزوده کمتر باشد، مقدار یا میانگین تعرفه کاهشی تر خواهد بود. به عنوان مثال کالاهای واسطه ای که در محصولات نهایی به کار می روند، تعرفه پایین تری دارند.
عمده ترین مواد اولیه، محصولات پتروشیمی است که حقوق پایه آن 5درصد است و بالای 15 درصد هم نداریم. پس این زنجیره ارزش شکل گرفته است و مواد اولیه تعرفه پایین تر و محصولات واسطه ای تعرفه بالاتر از مواد اولیه و محصول نهایی تعرفه بالایی دارند.
مکانیسم دیگری که چند سال پیش اتفاق افتاده؛ بحث ممنوعیت واردات یا ممنوعیت ثبت سفارش است. کالاهایی که مشابه ساخت داخل دارند، توسط گروه های کارشناسی و ادارات ما شناسایی شده اند و در فهرست 1339 قلم که به زودی به بیش از  1500 قلم ردیف تعرفه افزایش پیدا می کند، قرار می گیرند و کالاهایی مشابه ساخت داخل هست و به میزان کافی در کشور تولید می شود، کیفیت و کمیت آنها اهمیت دارد و نباید فراموش کنیم که باعث کاهش رقابت پذیری و افت کیفی محصولات نشود و تولیدات در محیط گلخانه ای شکل نگیرد.
قطعا حمایت گرایی زمان و دوره ای دارد و در پایان آن صنعت باید رقابتی باشد و امروز با این وضعیت نرخ ارز، خیلی از کالاها توجیه صادرات دارد و واردات توجیه خود را از دست داده است و نیازی به حمایت تعرفه ای نیست. بهترین فرصت است که بتوانیم در کالاهایی که رقابت پذیر هستیم و می توانیم صادر کنیم تعرفه های خود را برداریم و در یک فضای رقابتی با دنیا، نشان بدهیم که امروز با این نرخ ارز می توانیم رقابت و حرفی برای گفتن در دنیا داشته باشیم.
مجموع این سیاست ها، یعنی سیاست های تعیین نرخ ارز، سیاست های تعرفه ای دولت و استراتژی های کلان می تواند اقتصاد مقاومتی را شکل بدهد. در مقدمه سیاست سازی در این خصوص به درون زا و برون گرا اشاره شده، یعنی در عین اینکه به پتانسیل ها و نقاط قوت درونی تکیه داریم و نگاه به درون است و بر اساس پتانسیل های داخل استراتژی ما تعیین می شود، در همه حوزه ها از جمله استراتژی توسعه صنعتی، نگاه ما باید برون نگر هم باشد.

ما نه تنها بازار مصرف خیلی خوبی در کشور داریم که باید تامین کنیم؛ بلکه باید نگاهمان صادرات گرا باشد و امروز بحث طراحی و نوآوری را در مصنوعات پلاستیکی در تمام دنیا می توان دید. فروشگاه های خانه و کاشانه را ببینید و تنوع محصولات آنها را! انواع و اقسام مصنوعات پلاستیکی در دنیا با مواد خامی که از کشور ما، فقط با یک مرحله فرآوری (در شکورهای دیگر) با یک طراحی مناسب، تغییر ماهیت می دهد و با چند برابر نرخ دوباره وارد کشور ما می شود … . 
اینجا است که در حقیقت نگاه ما باید نگاه زنجیره ارزشی باشد. ممکن است در کوتاه مدت بر اساس نیاز ارزی توسعه بدهیم و توصیه کنیم صادرات محصولات پتروشیمی را، ولی این نگاه بلند مدت ما نیست و این نگاه باید با آن نگاه درون زا و برون نگر که نگاه به ظرفیت ها و پتانسیل های  داخل دارد، ولی افق آن توسعه صادرات غیر نفتی است و صادرات با محصولات ارزش افزوده، در هم آمیخته شود. یعنی شاید در 10 سال آینده استراتژی ما توسعه صادرات محصولات پتروشیمی نباشد، بلکه مصنوعات پلاستیکی باشد یا حتی حلقه های واسط آن.
اینها نکاتی است که باید به آنها توجه شود و مجموعه سیاست های کشور در تولید که بخش عمده آن در وزارت صنعت، معدن و تجارت تدوین می شود، به عنوان مانیفیست توسعه کشور خواهد بود.

بسپار – در صحبت های خود به تعرفه پایین واردات مواد اولیه اشاره کردید. پس چرا در زمان های بحران تامین مواد اولیه، بخش خصوصی تمایلی به واردات نشان نمی دهد؟ چه موانعی وجود دارد؟
صادقی نیارکی: واردات یک مقیاس و متر نیاز دارد، مخصوصا در محصولات پتروشیمی و شما نمی توانید مثلا 50 کیلو، 100 کیلو یا 100 تن وارد کنید، چون مثلا تامین در داخل 5 تن است. اول اینکه قطعا تمایل دارید از داخل این محصول را تهیه کنید. چون آنجا (بیرون از مرزها) حجم خرید باید قابل توجه باشد و پول را هم باید پیش پرداخت کنید، به صورت نقدی و 2 ماه جلوتر ارسال کنید که نقدینگی بالایی می خواهد و مجموعه این عوامل باعث می شود که بخش خصوصی تمایل به خرید از داخل داشته باشند. 
البته این را فراموش نکنیم با سرمایه های راکدی که در کشور وجود دارد خیلی کارها می شود کرد. مثلا اگر یکسری شرکت توسط بخش خصوصی ایجاد شود که کارشان صرفا واردات و صادرات باشد، اینها می توانند مونیتور بکنند بعضی از مقاطع سال که قیمت داخلی ما به واسطه رقابت همین تولیدکنندگان که گفتم و تمایلی به واردات ندارند از قیمت های جهانی هم خیلی بالاتر رفت (!)، به موقع (تاکید روی به موقع بودن) ثبت سفارش کنند و واردات. در این صورت بسیاری از مشکلات برطرف می شود و سود خوبی هم این شرکت ها دریافت خواهند کرد.
این را تشکل ها در قالب تعاونی ها و پذیره نویسی و واگذاری خرده سهام می توانند انجام بدهند یا حتی مردمی که پول های بلاتکلیف در حساب های بانکی خود دارند، به این شکل می توانند وارد تولید شده و تامین مواد اولیه یک بنگاه نقش داشته باشند. به نظرم این کار شدنی است اگر بخش خصوصی، اتاق بازرگانی و تشکل های صنفی آن را به عنوان یک پروژه تعریف و دو/ سه بار تمرین کنند. قطعا قابلیت تسری به سایر بخش ها را هم دارد. 

بسپار – تامین مواد اولیه از بزرگترین تنگناهای صنعت پلیمر کشور است ک طی سال گذشته و اوایل امسال هم به طور جدی واحدها را درگیر کرد. در این خصوص نقش وزارت صنعت، معدن و تجارت چیست؟
صادقی نیارکی: در وزارت صنعت چند کار انجام می دهیم: اولین آن تامین مواد اولیه برای همه است. وضعیت واردات  صادرات را مونیتور می کنیم به عنوان یک راهنما. البته وزارتخانه بیشتر روی کالاهای اساسی و ضروری این نظارت را انجام می دهد.
دومین کار دریافت سیگنال هایی است که از بخش خصوصی دریافت می کنیم. بر اساس دریافت علایم هشدار دهنده که از تشکل ها یا واحدهای تولیدی یا افزایش ناگهانی نرخ ها چه در بازارهای متشکل یا خرده بازارها دریافت می کنیم، متوجه می شویم جریان گردش مواد به مشکل برخورده و به دنبال تسهیل شرایط می گردیم.
حالا این تسهیل به دو صورت انجام می شود: اگر کالای پتروشیمی باشد کف عرضه را کنترل می کنیم، مکاتبه می کنیم و وادار می کنیم که تعهدات خود را انجام دهند. حتی اگر کف عرضه رعایت شده و  بحران وجود داشته باشد، با گفتگو، مکاتبه و حضور در مجامعی که برای این موضوع تشکیل می شود؛ الزام می کنیم تولیدکننده اصلی مسوولیت را بپذیرد و بخشی از کمبود را از طریق واردات جبران کند و تنظیم بازار انجام شود.
روش دیگر، نگاه ما به ثبت سفارش است، یعنی ثبت سفارش را ترویج و تسهیل می کنیم و در کالاها و موادی که دچار کمبود هستیم، با سرعت بیشتری سعی کنیم فرآیند آنها طی شود، چه در وزارت صنعت و چه در بانک مرکزی.

جموعه این سیاست ها و مداخلات ما که می پذیریم بخشی کارآمد و بخشی ناکارآمد است و بخشی کنشی و بخش عمده ای واکنشی، سیاست هایی است که در وزارت صنعت، معدن و تجارت به کار می گیریم برای اینکه جریان تامین مواد مورد نیاز واحدهای تولیدی دچار مشکل نشود. یکی از مداخلات اصولی و قانونی ما هم که قبلا اشاره شد، کاهش تعرفه است.

بسپار- ایرادات زیادی از سوی بازار به سازوکار سامانه بهین یاب وارد می شود … در این خصوص و با توجه به رویکردهای جدید وزارتخانه، توضیحاتی بفرمایید.

 

(ادامه دارد…)

 

متن کامل این گفت و گو را که در شماره   201 ماهنامه بسپار در نیمه تیرماه منتشر شده است، بخوانید.

در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های 02177523553 و 02177533158 داخلی 3 سرکار خانم ارشاد تماس بگیرید.