نشستی با حضور فعالین بخش صنعت، دانشگاه و دولت/ زنگ خطر به صدا درآمده است: ورشکستگی آبی در کشور

بسپار/ ایران پلیمر یکی از مهم ترین و آسیب پذیر ترین منابع در دنیای امروز، آب است. ایران ما امروز در چالشی بزرگ با کم آبی قرار گرفته که در سا­های آینده و با افزایش دمای کره­ ی زمین قطعا شدت خواهد گرفت. اگر امروز چاره ای برای این بحران اندیشیده نشود (و شاید سالهای پیش باید برای آن فکر و برنامه ریخته می شد) و اقدامی صورت نپذیرد، قردا خیلی دیر است.

ماهنامه­ ی بسپار نیز در راستای مسوولیت اجتماعی خود و پس از سلسله مقالاتی که از ابتدای سال 97 تا کنون در زمینه کم آبی در ایران به چاپ رسانده، نقش خود را برای رسیدن به راه حل های ممناعیت از بروز این بحران و انعکاس آن به تصمیم سازان ارشد کشور فرو نخواهد گذاشت. به همین منظور و با توجه به جایگاه پلیمرها در مدیریت منابع آب خصوصا در بخش کشاورزی در کشور، نشستی با حضور کارشناسان و فعالان صنعت پلیمر: دکتر حسین نازکدست از دانشگاه صنعتی امیرکبیر، صادق صادقی معاونت ریاست دفتر طرح توسعه گلخانه­ های وزارت جهاد کشاورزی، محسن جمالیان مدیرعامل شرکت PES و عضو هیات مدیره انجمن لوله و اتصالات پلی اتیلن، علیرضا صحاف امین، مدیر فنی گروه صنعتی وحید و رییس کمیته­ی استاندارد انجمن لوله و اتصالات پلی اتیلن، عباسعلی متوسلیان، مدیرعامل گروه تولیدی صنایع یزد پولیکا و مشاور ارشد انجمن ملی و رییس سابق انجمن تولید کنندگان لوله و اتصالات پی وی سی، دکتر میلاد مهرانپور مدیرعامل گروه دانا پلیمر و عضو هیات علمی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی و محمد علی کردی، دبیر انجمن پلی اتیلن به دعوت ماهنامه بسپار و در دفتر این مجله برگزار شد. امید است با تلاش مستمر و پیگیری­های متعدد، بذری باشد که درختی پربار شود.

 

در ابتدای جلسه، مهندس تبسم علیزادمنیر سردبیر ماهنامه بسپار صورت جلسه را عنوان کرد: در طی سلسله مطالب بسپار برای پرداختن به معضل کم آبی که یکی از معضلات بزرگ کشور است، تصمیم شد تا نشستی با حضور فعالات صنعت پلیمر برگزار کنیم تا به چاره اندیشی برای این مساله و نقش و اهمیت پلیمرها در آن بپردازیم.

در ادامه پروفسور حسین نازکدست که از دهه­ی هفتاد شمسی در زمینه­ی آبیاری تحت فشار پروژه­هایی طراحی و اجرا کرده است، طرح مساله را اینگونه ادامه داد: متاسفانه الگوی کشت مشخصی برای کشور تعریف نشده است. تا جایی می­توان دولت را مقصر دانست اما تغییر از مردم آغاز می­شود. شاید این ضربه­های اقتصادی که اکنون به کشور وارد می­شود قابل جبران باشد اما ضربه­­های فرهنگی غیر قابل جبران یا به سختی جبران پذیر است. انسان ایرانی امروز در مقابل وطنش احساس مسوولیت نمی­کند. عدم علاقه به کشور بیماری بزرگی است. هنوز این زنگ خطر به صدا در نیامده که اگر به همین صورت پیش برویم آبی برای فردای کودکانمان باقی نخواهد ماند.

دوستان، آنچه مسلم است این است که بحران در راه است. کاری که امروز در کشور انجام می­شود از بین بردن حق الناس است. ما سهم آب نسل­های آینده را از بین می­بریم و فاجعه بار تر اینکه برایمان اهمیتی هم ندارد. زمانی که ملتی تعلق خود به سرزمینش را از دست بدهند، بخشی از هویت آن­ها از بین رفته است.

مهندس صحاف با ارایه آمار از وضعیت خشکسالی کشور، حاضرین را از آخرین وضعیت کنونی آب در کشور مطلع کرد (در شماره­ی 190 بسپار طی مصاحبه­ای با ایشان آمارها به تفصیل بیان شد): علی رغم هزینه­های انجام شده و سیاست گذاری­های موفق، در اجرا ناکارآمد بوده­ایم. یکی از برنامه­های ما به عنوان مسوولیت اجتماعی، آموزش کشاورزان بوده است. هرچند که در اصل متولی ترویج آبیاری صحیح و پربازده، وزارت جهاد کشاورزی است. همچنین تدوین استانداردهای مختلف از جمله برای نوار و لوله آبیاری از برنامه­های دیگر ما در انجمن بوده است. اما همچنان قریب به 90 درصد آبیاری کشور از طریق سنتی انجام می­شود و آبیاری قطره­ای نیز با کیفیت و راندمان پایین انجام می­پذیرد. دولت و مردم هنوز اضطرار کمبود آب را حس نکرده اند و اگر کسی به سمت آبیاری نوین آمده از روی ناچاری بوده است. ترویج در محل راهکاری است که پیش گرفته­ایم تا به مهندسین مشاور، پیمانکاران و کشاورزان شیوه­های بهره­وری مناسب از آب را آموزش دهیم. اگر به شکل سیستماتیک نگاه شود در نهایت هزینه نیز کاهش پیدا خواهد کرد.

مهندس جمالیان صحبت های خود را اینگونه آغاز کرد: متاسفانه ما در کشوری زندگی می­کنیم که در زمان بحران به فکر راه حل می­افتیم و چیزی به نام پیش بینی و پیشگیری از بحران در نظام کاری و مدیریتی ما جای ندارد. در حال حاضر کشاورز برای آبیاری زمین خود پولی پرداخت نمی­کند و مسلم است که به سمت شیوه­­های نوین آبیاری که دوستان در حال ترویج آن هستند نمی­رود. حفاری­ چاه­های غیر قانونی در دولت نهم و دهم به این وضعیت نابسامان دامن زد. وقتی آمار صحیح  در دست نیست، برنامه ریزی و به تبع آن کار مفید هم نمی­تواند ممکن شود. برای مثال در سایر کشورها، سیب زمینی قبل از  ورود به بازار در کارخانه شسته شده و خروجی آب شستشو مجددا برای کشت مورد استفاده قرار می­گیرد. اما در ایران سالانه بخش بزرگی از پروتیین خاک برای کشت سیب زمینی از بین می­رود و وارد فاضلاب خانه ها می­شود! بنابراین پس از چند سال برداشت، خاک قابلیت کشت مجدد نخواهد داشت. آیا در سه دهه­ی گذشته دستاورد ما در صنعت و توسعه­ی تولید قابل قبول بوده است؟ تولید در ابتدا باید بر اساس نیاز سنجی انجام پذیرد. مجوزهای بی حساب و کتاب، نه تنها سرمایه­ی کشور را به باد داد بلکه به تخریب شدید محیط زیست منجر شد که نمونه­ی آن دریاچه­ی ارومیه است که متاسفانه به کویر نمک تبدیل شده است.

از نظر من صدا و سیما می­تواند فرهنگ ساز خوبی در این زمینه­ها باشد. مثلا یک برنامه­ی زمان بندی شده توسط خود ما تولید کنندگان و فعالان رسانه­های تخصصی تهیه و بین کشاورزان توزیع شود. چرا که فرهنگ سازی باید ادامه دار باشد.

مهندس متوسلیانهم گفت: در ابتدا برای تشکیل این جلسه­ی تخصصی با محور آبیاری و نقش لوله­های پلیمری از ماهنامه بسپار تشکر می­کنم.

ما همه­ی مراحل صنعت را لمس کرده­ایم بنابراین عدم وجود زبان مشترک بین ما و بخش دولتی موجب عدم تفاهم در سیاست گذاری­های مربوط به حوزه آب شده است. ابتدا باید پرسید استفاده از امکانات موجود در کشور برای بهینه سازی مصرف آب جزو اولویت­های حکمرانی است یا خیر. اگر پاسخ این سوال را دریافت کردیم آنگاه می­توانیم روی کمک و برنامه­ریزی بخش دولتی در این امر حساب باز کنیم. در غیر این صورت تشکل­ها و انجمن­ها که  دغدغه­ی منافع ملی دارند باید وارد عمل شوند. نخبگان و منتخبین صنعت در تشکل حضور دارند و دلسوزانه فعالیت می­کنند. انجمن پلی اتیلن و PVC با سابقه­ای که دارند و نیروی انسانی، نوسازی و شناختی که کم و بیش در کل کشور نسبت به آن­ها وجود دارد در زمینه­ی آموزش بسیار فعالند و پتانسیل بالایی برای بحث آموزش که به آن اشاره شد دارند.

این سرزمین آنقدر وسیع است که هریک از صنایع از جایگاه خود برخوردارند هیچیک جای دیگری را تنگ نخواهد کرد. بنابراین باید از پتانسیل­ها به بهترین نحو ممکن استفاده شود. باید فعالیت کارشناسی انجام شود تا مشخص شود در هر قسمت از کشور با توجه به شرایط اقلیمی چه نوع شیوه­ی کشت و چه نوع لوله­ای بهترین بازخورد را دارد. با توجه به آمار اتاق ایران، فقط 5 درصد تولیدکنندگان در عضویت تشکل­ها هستند. انجمن پی وی سی تنها انجمنی است که با سازمان حمایت و نظارت از مصرف کنندگان و تولید کنندگان قرارداد دارد اما هیچ اراده­ای برای رشد صنعت و شکوفایی آن وجود ندارد. در یک بخش، اعمال سلیقه، اجازه­ی ورود صنعت پی وی سی به مبحث آب و خاک را نمی­داد که با پیگیری­های مکرر توانستیم آن را  در نهایت شکسته و به این بخش وارد شویم. در بخش­های مختلف بر مبنای بهره برداری و نصب و اجرا برنامه­های آموزشی اجرا کردیم و بیشتر چانه زنی، بر سر پذیرفتن است. در بسیاری از مناطق دیده­ایم که حتی اگر لوله­های با کیفیت هم خریداری شود به دلیل عدم آموزش، بهره وری نخواهد داشت. به همین دلیل پرسنل ما تا بهره برداری در محل حضور داشتند و به اجرای پروژه کمک کردند.

وزارت جهاد کشاورزی تنها در یزد 2500 نفر نیرو دارد. دکتر حجتی ریاست خانه­ی صنعت  و معدن استان یزد بیان کرد کل وزارتخانه­های کانادا در یک درپارتمان متمرکز شده و با 4 هزار نیرو کارها را پیش می­برند. حال با بررسی خروجی این دو بخش متوجه تفاوت بین مدیریت دولتی در کانادا و ایران می­شوید. من  در کمیسیون آب و کشاورزی اتاق حضور دارم و در آنجا این مسایل و آمارها بررسی می­شود. می­توان یک جلسه ترتیب داد که از اطلاعات آن استفاده شود.

در سیستان و بلوچستان در زمینی که به ظاهر آبی در آن وجود ندارد لوله­های جداره­ی چاه می­فروشیم. پرسیدم برای چه محصولی 80 متر چاه حفر می­کنید تا به آب برسید؟ پاسخ می­دهند هندوانه! فقر مالی و فرهنگی در این قسمت بیداد می­کند و بودجه­ی اختصاص یافته تا رسیدن به بخش اجرایی ذوب شده و چیزی از آن باقی نمی­ماند.

البته من این جلسه را به فال نیک می­گیرم و به نظرم باید با وزارت جهاد کشاورزی به یک اساسنامه­ی مشترک برسیم و به آن ترتیب حرکت کنیم.

پروفسور نازکدست به طرح راه حل دوستان اینگونه پاسخ داد: تا به امروز مدیریت منابع آبی کشور به دست دولت و وزارتخانه­های مختلف بوده است. این منابع تحت مدیریت و نظارت آن­ها انجام پذیرفته است. اگر قرار بر بهبود وضعیت بود که به این بحران دچار نمی­شدیم! این بخش امتحان خود را پس داده است. یا نمی­داند که راه حل چیست (آمار، دانش فنی و مطالعات جهانی در قسمت استفاده از بهینه آب را در اختیار ندارد) و یا می­داند اما آنقدر درگیر مسایل روزانه مانند همین مدیریت نرخ ارز است که مساله­ی آب که به این بزرگی است در اولویت­هایش قرار ندارد. تا قبل از آنکه خیلی دیر شود بخش خصوصی باید آستین بالا بزند و از بروز فاجعه جلوگیری کند.

در کلاس­های من 51 نفر دانشجوی کارشناسی ارشد حضور دارند. در صورتی که استاندارد جهانی 12 دانشجوست. می گویند از این تعداد تنها ده تا از دانشگاه­های شریف و پلی تکنیک و غیره هستند، بقیه غیرانتفاعی (یعنی پول می دهند و در کلاس می نشیند)! پاسخ دادم درس دادن به این دو سطح با اختلاف زیاد ممکن نیست اما گوش شنوایی نیست.

اگر از دست مقامات اجرایی کاری برآمده بود که ما امروز اینجا نبودیم. امروز برای چاره اندیشی از دست­اندرکاران صنعت گرد هم آمدیم. شناخت سازمان­های درگیر با موضوع کم آبی و ارایه اطالاعات و حتی راه حل­هایی که بخش صنعت برای آن دارد می­تواند یک راه حل عملی و قدمی رو به جلو باشد.

مهندس جمالیان در پاسخ گفت: یکی از راه حل­ها می­تواند تفویض  اختیار به اتاق بازرگانی ایران و از طریق اتاق به تشکل­ها باشد تا تشکل ها بتوانند مسایل را با اختیار خود پیگیری کنند و رسیدگی به امر خشکسالی تنها در انحصار  وزارتخانه­ها نباشد. هر تشکلی در ارتباط با تخصص خود، بازویی برای کار اجرایی و بهبود وضعیت باشد. همه­ی ما از میزان راندمان کاری بخش دولتی آگاهی داریم. وزارت صنعت و جهاد کشاورزی و غیره. گاها مشاهده شده بودجه­ی پرسنل و موارد دیگر را از قسمت عمرانی برداشته­اند. از نظر من اتاق بازرگانی در حال حاضر از تحصیل کردگان و افراد دغدغه­مند تشکیل شده که می­تواند به شفاف سازی، پیگیری، ایجاد آمار و برنامه ریزی صحیح کمک کند. اطمینان دارم این نظر مورد قبول تمامی تشکل­های ایران است.

کردی: در ابتدا بابت جسارت در محضر اساتید عذر خواهی می­کنم. طرح مساله یکی به صورت بالا به پایین و یکی به صورت پایین به بالا قابلیت اجرایی دارد. از نظر من پیشنهاد مهندس جمالیان بسیار کارا بود که این امر از پایین به بالا هدایت شود. چرا که شخصا شاهد بودم که وزارت جهاد کشاورزی گفتند سال 96 برای مثال قرار بوده میزان خاصی بهینه سازی شود که بخشی از آن را وزارتخانه تنوانسته به انجام برساند. پس به موضوع  واقف هستند اما طبق سخن پروفسور نازکدست، در اولیت­ها قرار ندارد.

صحاف: نشر سیستم­ های مدرن، مهم ترین برنامه­ای است که باید در جهت آن کوشید. نگاه قیمیتی صرف اگر به نگاه سیستمی تبدیل شود به جای لوله­های کم بازده بی کیفیت اما ارزان از لوله­های پر بازده استفاده ­می­شود که  در طولانی مدت هزینه خود را جبران خواهد کرد. بدون آمار نمی­توان کاری از پیش برد. ما هم آمار ایران در بخش­های مختلف مصرفی، هم جهانی و حتی آمار مقایسه­ای را ارایه کرده­ایم. امنیت غذایی کشور به هشت کالا وابسته است و می­توان از بهینه سازی مصرف آب در این هشت کالا شروع کرد. پس راه حل مشخص است. همایش­های محلی در نقاطی که اینگونه کشت­ها انجام می­پذیرد می­تواند راهساز باشد.

مهندس صادقی به نمایندگی از وزارت جهاد کشاورزی، درباره­ی موضوعات مطرح شده و راه حل های پیشنهادی پاسخ داد: من فقط به نمایندگی از بخش گلخانه وزارت جهاد کشاورزی می­توانم پاسخگو باشم. بحران آب مساله ای است که همه­ی بخش­ها را شامل می­شود و از دیدگاه­های مختلف می­توان به آن نگاه کرد از جمله کشاورزی و نحوه­ی برداشت آب و غیره. برداشت دوستان رویکرد ما نیست. ما با یک صورت جلسه­ی تعریف شده و به یک رویکرد دولتی وارد نمی­شویم. دکتر بنی عامری نیز فردی بسیار عملگراست و طرح توسعه گلخانه­های کشور که شاید به 10 الی 15 نفر برای اجرا نیازمند باشد توسط چهار الی پنج نفر در دفتر ما در حال پیگیریست. من از سال 1370 در بحث آبیاری گلخانه­ها ورود کردم و فعالیت داشتم. هدف، اثر گذاری است و می­دانیم به دنبال چه هستیم اما ابزارها نیز حایز اهمیت هستند. بسیاری از ابزارهای مهم در اختیار ما نیست. حتی در قدرت یک وزارتخانه نیست و نیاز به هماهنگی چند وزارتخانه دارد که کار را بسیار سخت می­کند. ایده­های خوبی ارایه می­شود و کارهای خوبی در حال انجام است و از جمله اهداف ما واگذاری بسیاری از برنامه­ ها به بخش خصوصی است چرا که می تواند بسیار پویا تر از بخش دولتی عمل کرده و در واقع این پویایی را که در بخش دولتی نیست ایجاد کند. برای تحقق آن سمینارهایی برگزار کرده­ایم و در حال حاضر تا حدود 12 کارگروه تشکیل داده­ایم که حدود 90 درصد آن­ بخش خصوصی هستند تا ما به عنوان ناظر و کمک کننده در کنار آنان باشیم.

چشم انداز بخش گلخانه بر سه عنصر متمرکز است: 1-آب 2-انرژی 3-سلامت غذا

مسایل اقتصادی و معیشتی زیر مجموعه ی این سه عنصر است. برای مثال مصرف آب برای فلفل دلمه­ ای از هر کیلو گرم محصول تولید شده 4 لیتر تا 25 الی 30 لیتر متغیر است. برای رسیدن به بهینه سازی آب و 4 لیتر در ازای هر کیلوگرم، به دانش فنی نیاز است که ایجاد زیرساخت را می­طلبد و متاسفانه زیر ساخت­ها برای پیاده سازی دانش فنی هنوز فراهم نشده است. هرچند بازخورد خوبی داریم و تا به حال رشد خوبی داشته­ایم. بنابراین دیدگاه و سرلوحه ما نیز کاهش مصرف آب است.

بحث کاربرد پلیمرها در گلخانه بسیار جای کار دارد. البته خوشبختانه بخش عمده مشکلات ما در بخش پوشش­های گلخانه­ای و غیره کمتر شده و با کمال جرات محصولات داخلی را به مشتریان معرفی می­کنیم. اما یکی از مشکلاتی که همچنان در توسعه محیط­های کنترل شده­ی کشت وجود دارد شامل گلخانه­ها، سایبان­ها، ساختار­های پلاستیکی و حتی مالچ هاست. مشکل توسعه سایبان­ها از دیدگاه بحران آب و خسارت­های مختلف است که زیر مجموعه تولید پلیمری کشور است و شرکت­های داخلی پاسخگوی نیاز­های مورد نظر نیستند. بحث بادهای شدید و تگرگ و غیره هم هست و برای کشاورز نیز پوشش­های وارداتی توجیه اقتصادی ندارد. در زمینه مالچ­ها کمی بد عمل کرده­ایم و متاسفانه کشاورزان بدون داشتن اطلاعات کافی، طرح توسعه اجرایی می­کنند. بنابراین در خصوص مسایل زیست محیطی دردسر ساز می­شود. به صورت جدی به دنبال تقویت بخش خصوصی هستیم و یکی از  اقدامات در این زمینه، تقویت انجمن ملی گلخانه سازان بود اما به دلیل پراکندگی بخش خصوصی و درگیری­های داخلی، اصل کار تحت تاثیر قرار گرفت که انجمن هارا نیز تضعیف می­کند.

در پیشبرد برنامه ­ها و به خصوص بخش اجرایی نباید سیاست زده باشیم. کم کاری­ها را می­پذیرم اما اصل موضوع همگرایی است. بخش خصوصی و دولتی باید به نوعی همگرایی برسند تا بتوانند به بهترین شکل در  پیشبرد اهداف موثر باشند.

مهندس جمالیان در پایان صحبت­های جناب صادقی این سوال را مطرح می­کند: آیا هدفی برای توسعه فضای کشت گلخانه­ای طی مدت زمان مشخص صورت گرفته است؟ در مناطق بادخیز چه چاره­ای اندیشیده شده؟

مهندس صادقی ار برنامه بلند مدت توسعه گلخانه­های کشور می گوید: طبق برنامه ی ششم توسعه گلخانه­ها، باید 40 هزار هکتار از سطح زیر کشت بیرون را زیر کشت گلخانه­ای بیاوریم که شاید بلند پروازانه باشد اما در یکسال گذشته بر اساس برنامه جلو رفتیم و در سه ماه سال 97 از برنامه جلو افتادیم اما برخی مسایل کشور باعث ترمز طرح­های توسعه­ای می­شود.

سال­ها پیش در خصوص بحث باد با یک شرکت بلژیکی در این خصوص صحبت می­کردم. آن­ها گفتند مشکل شما سازه و روش پلاستیک کشی است نه جنس پلاستیک. از آن به بعد سعی کردیم به گلخانه داران آموزش دهیم که به صورت عرضی پلاستیک کشی نکنند و امروز روش طراحی صحیح سازه و استفاده از بادشکن­های مصنوعی را به گلخانه داران پیشنهاد می­کنیم.

پروفسور نازکدست پس از صحبت­های مهندس صادقی بحث را ادامه داد: حرف ما این نیست که ارگان­های دولتی کارشان را انجام نمی­دهند، بلکه موضوع این است که اگر صحیح انجام می­پذیرفت امروز با بحران مواجه نبودیم. اگر بحران هست، یعنی در بخشی کم  کاری صورت گرفته است و مدیریت اجرایی دارای نقص بوده است. استفاده از فیلم­های سه لایه­ی کشاورزی در سال 95 کلید خورد در صورتی که در عربستان عمری 15 ساله دارد. ما دیر شروع کرده و کند راه می­رویم. موضوع بحث ما این است که چه باید کرد؟ اگر قرار است زمینی زیر کشت گلخانه­ ای برود در کجا و برای چه محصولی؟ آیا عملکرد صحیح است؟ من  پاسخ این سوالات را  نمی­دانم. فقط می­دانم که کشورم با بحران مواجه است. کره­ی جنوبی یک قسمت خالی ندارد و وقتی از هواپیما به پایین نگاه می­کنید تمامی قسمت­ها را زیر کشت برده است. عربستان که آب بسیار کمتری نسبت به ایران دارد به دلیل بهینه سازی مصرف نگرانی­ای از این بابت ندارد. اسپانیا با اینکه آب بسیار بیشتری نسبت به ایران در اختیار دارد ولی در زمینه کشت گلخانه­ای بسیار جلوتر از ما قرار دارد. صحبت­های شما نشانگر این است که به موضوع کم آبی فکر می­شود و نگرانی­ هایی وجود دارد اما آنطور که باید و شاید اجرا نمی­شود.

زمانی توانستیم آبیاری تحت فشار را در سال 74 عملیاتی کنیم که وزارت کشاورزی وظیفه تامین هزینه و نظارت را بر عهده گرفت. استاندارد استفاده از لوله­های سه لایه اجباری شده است اما کارخانه­های تولید کننده­ی آن پاسخگوی این حجم از نیاز بازار نخواهند بود و برای توسعه­ی آن به کمک نیاز است. بخش خصوصی کار خود را آغاز کرده اما باید بهتر اجرا شود. از طرفی چرخش اطلاعات باید بین بخش دولتی و تشکل­ها به وجود آید. آیا تا به حال از انجمن لوله و اتصالات پلی اتیلن پرسیده­ایم کدام روش آبیاری برای کدام گلخانه مناسب است؟ تمامی گلخانه­های کشور را که نمی­توان با یک روش آبیاری کرد! آیا به سراغ اخرین تکنولوژی­ها در زمینه آبیاری رفته ایم؟ این کارها بسیار تخصصی است و همکاری­ها باید به گونه­ای انجام پذیرد که به برنامه­ها شتاب ببخشد. هنوز هم در زمینه آبیاری تحت فشار دچار نقص هستیم و بعد از این همه سال نتوانسته­ایم ایرادات را برطرف کنیم. تا زمانی که برنامه­ای  اجرایی  برای استانداردها نوشته نشود این استانداردها هرچقدر هم اجباری و سخت، تاثیری در بهبود وضعیت موجود نخواهد گذاشت.

باید فکر کنیم که برای شتاب بخشی به این امر چه می­توان کرد؟ دارد دیر می­شود. باید فریاد زد آب دیگر نیست… کار تمام است.

کردی اضافه کرد: درجلسه­ ی فدراسیون صنعت آب در اتاق بازرگانی، نماینده­ی زابل اشاره کرد که ما تا دوسال گذشته براورد دقیقی از میزان آب­های زیر زمینی نداشتیم و تخمین زده شده  بود که 12 میلیارد متر مکعب است. در دولت اول آقای روحانی برآورد دقیقی انجام پذیرفت و مشخص شد میزان واقعی ذخایر زیر زمینی ایران حدود 7 میلیارد متر مکعب است! یعنی برآورد دقیقی از آب که یکی از استراتژیک ترین منابع هر کشوری است وجود نداشت.

مهندس صحاف به اهمیت گلخانه­ها به عنوان یکی از راه­های پیش روی کشور برای کشاورزی اشاره داشت بیان کرد: ما همیشه در سطح سیاست گذاری و بیان هدف عالی هستیم اما در مراحل اجرایی ضعیفیم. به دلیل همین عدم آموزش ضربه­های مهلکی بر بدنه­ی گلخانه­داری، باغداری و در کل کشاورزی ما وارد می­شود. برای مثال من بازدیدهای ماهیانه­ای حداقل از بیست تا سی گلخانه به عمل می­آورم، در شهرستان پیشوا نمایندگی داریم که حدود 200 الی 300 گلخانه در آن محل واقع شده است. آنجا یک گلخانه­ی نمونه هم ایجاد کرده ایم. شخصی تیپ یک و سه دهم از ما خریداری کرده بود و بسیار ناراضی بود که چرا گیاه را آبیاری نمی­کند. انتظار تیپ ده را که آب را راکد پای گیاه نگاه می­دارد از این نوع تیپ داشت. با مباحث فیلتراسیون آشنایی نداشتند و بحث کردن را عبث دیدم. هیچ دانشی از آبیاری قطره­ای نداشتند. در سیستم گلخانه­ای ما نظام ارباب و رعیتی حاکم است. صاحب محصول خانه نشسته و کارگران پای کار هستند که نوع غرقابی را آبیاری صحیح تصور می­کنند. مطمین باشید تا چند سال آینده این گلخانه­ها از بین خواهند رفت. ما تا کجا سمینار  بگذاریم و آموزش دهیم؟ یک دست صدا ندارد.

مهندس جمالیان در تایید صحبت های مهندس صحاف، به کشت هیدروپونیک اشاره کرد: در یک مستند دیدم که دولت آمریکا سربازان از جنگ برگشته را بر سر کار کشت هیدروپونیک گذاشته است. استفاده از نیروها برای هرز نرفتن و همچنین بالا بردن میزان تولید داخلی با کمترین هزینه را ممکن کرده­اند. در ایران حتی از نیروی متخصص ما به  درستی استفاده نمی­شود. باید قبول کرد که مشکلات از بالاست و سیستم اداری کشور مشکل دارد. با وجود درآمدهای کلان نفتی، امروزه به این فلاکت نشسته­ایم. بنابراین حداقل این بخش باید از وزارتخانه­ها بیرون آورده شده و با ایجاد اتاق فکر از وزارت نیرو، وزارت کشاورزی و سایر وزارت­های مربوطه با بخش خصوصی تصمیمی برای بهبود وضع موجود گرفته شود.

مهندس صادقی: یکی از مهم ترین مباحث در بحث توسعه گلخانه­ها و به طور کلی بخش کشاورزی، بحث بازار است. حتی اگر بهترین محصول با بالاترین فناوری دنیا نیز تولید شود اما بازار نداشته باشد موجب ضرر خواهد شد. در بحث بازاریابی، حمل و نقل و غیره نیز مشکل داریم. کشاورز و تولید کننده ما هم تمایل دارد صفر تا 100 فرآیند تولید محصول تا صادرات آن را خود انجام دهد. بحثی با اتاق بازرگانی مطرح شد که با همکاری وزارت کشاورزی نیروهایی – بخشی در داخل کشور و بخشی در خارج – تربیت شوند و بازرگانی تخصصی کشاورزی و گلخانه در قدم اول 50 نفر آموزش ببینند و بتوانند در بازار تاثیرگذار باشند. در بخش آموزش نیز تا حدودی می­توان فشار آورد. تا زمانیکه تمایل و ضرورت آن حس نشده نمی­توان کشاورزان را مجبور به آموزش کرد. حدود 80 کلاس در نقاط مختلف کشور برگزار کردیم به صورت رایگان با پذیرایی و غیره. اما تعداد انگشت شماری در آن شرکت کردند. وقتی پرسیدیم که علت عدم حضورشان چیست پاسخ دادند ما سال­هاست در این زمینه فعالیت می­کنیم و نیازی به آموزش نداریم! همین واحدها بعد از چند سال متوقف شدند و افراد پیگیر برنامه­های آموزشی پیشرفت کردند. در سایت وزارتخانه هم از شرکت­ها دعوت به عمل آوردیم که در صورت توانایی اجرای برنامه­های آموزشی با استقبال وزارتخانه رو به رو خواهند بود. دفتر ما نیز در خدمت هر ایده و هر اقدامی برای بهبود و سامان بخشی به معضل آب ایران است.

دکتر مهرانپور در تکمیل مباحث مربوط به بازار و بسته بندی محصولات کشاورزی وارد بحث شد: من از نزدیک با دکتر بنی عامری ملاقات داشته­ام و ایشان فرآیند تولید تا سلامت زیست محیطی و بهینه سازی آب را به صورت یک چرخه در نظر می­گیرند و ایده­های خوبی برای بهبود شرایط دارند. ما اکنون 5 گلخانه در حال تاسیس داریم که همگی آن­ها ادعا می­کنند بزرگترین گلخانه­ی جهان هستند. به علت داشتن شریک خارجی، از سیستم­های روز دنیا استفاده می­کنند و جرخه­ی تولید و فروش کاملی طراحی کرده­اند. به شکلی که بسته بندی هم در محل انجام شده و مستقیم به عمان صادر می­شود و مشکل بازار فروش ندارد. زمانیکه بازیگران بزرگ وارد کار می­شوند، بازیگران کوچک از نظر قیمتی توانایی رقابت ندارند و قطعا با بالا بردن هزینه­آب، کشاورزانی که به روش غرقابی فعالیت می­کنند از چرخه حذف خواهند شد. هرچند از میزان اشتغال کم می­شود و یک ارگان باید این سیستم را زیر یک چتر جمع کرده و مانع از ورشکستگی و از بین رفتن آنان شود. اگر به حال خود رها شوند هم منابع کشور را تلف می کنند و هم به مرور ورشکسته می­شوند. همانطور که یک ژاپنی که از خودروی برقی استفاده می­کند حق دارد از من که همچنان از سوخت فسیلی و خودروی پر مصرف دنده­ای استفاده می­کنم ناراضی باشد، من هم از کسی که کشت غرقابی انجام داده و منابع کشورم را هدر می­دهد ناراضی­ام. حتی در صورت ورشکست نشدن باید جلوی این واحدها گرفته شود. با گسترش گلخانه­های بزرگ، گلخانه­ های کوچک زیر چتر آن­ها رفته و با تکنولوژی روز دنیا فعالیت می­کنند.

در بسته بندی دو موضوع مطرح است: یکی بعد از تولید محصول است که زمان نگهداری آن را بالا ببرد. یکی از دلایلی که ایران صادرات میوه ندارد بسته بندی بی کیفیت است که محصول را تا رسیدن به مرز فاسد می­کند. البته پروژه­هایی را با دفتر دکتر بنی عامری آغاز کرده ایم. مساله­ی بعدی مصرف کننده است و بسته بندی خرد. از هر چند کیلو میوه­ی خریداری شده مقداری فاسد شده و دور ریخته می­شود و میزان آبی که برای هرکیلو از این محصولات فاسد شده استفاده شده به کلی هدر رفته است. در بهمن ماه هم دوره­ی دوم سمیناری با موضوع بسته بندی و با تمرکز بر بسته بندی­هایی برای کاهش ضایعات با همکاری هم برگزار خواهیم کرد. این موضوع مستقیما با آب مربوط است اما تا زمانی که سیستم فروش به این شکل است، تاثیر آنچنانی نخواهد داشت. در سال­های آینده باید میوه را دانه­ای فروخت و با بسته  بندی کامل که هرکس به اندازه مصرف خریداری و مصرف کند. امیدوارم بخش سیاست گذاری نیز از این ایده­ها حمایت کند.

مهندس جمالیان ضمن بیان تفاوت بین پروژه­های قدیمی و پروژه­های آتی گفت: هرکس امروز برای دریافت وام آمد (برای اجرای روش های نوین آبیاری وزارت جهاد کشاورزی تا 80 درصد وام پرداخت می کند به صورت بلاعوض/ بسپار) ابتدا حضور در برنامه­های آموزشی را اجباری کنید. به این ترتیب قبل از شروع و احداث گلخانه، شخص با تکنولوژی های روز دنیا و اهمیت این بخش آشنا خواهد شد. اگر در کشورهای خارجی گواهینامه نداشته باشی به شما ماشین نمی­فروشند. برای شروع هر کاری ابتدا باید آموزش لازم را دید. همچنین حداقل یک برنامه­ی نظارتی بر میزان مصرف آب اعمال شود. همانگونه که روی میزان مصرف شهری اعمال می­شود. این نظارت بسیار ساده است. شعار کارآفرینی و اشتغالزایی صنعت، کشور را به نابودی کشاند. کار آفرینی یعنی شروع یک کار جدید که قبلا وجود نداشته و یک نوآوری. نه اینکه قبلا در یک گلخانه مشغول کار بوده اید، امروز بروید مجوز ایجاد گلخانه جدید دریافت کنید و … . نام این کار آفرینی نیست. تقلب از دست دیگری است.

پروفسور نازکدست بر اهمیت ادامه دار بودن جلسات تاکید کرد: جلسه امروز با محوریت لوله­ های پلیمری و آبیاری برگزار شد. جلسات باید تخصصی تر شده و در موضوعات مختلف برگزار شود. پیشنهادی که همگی بر سر آن توافق داشتیم رواج و پیگیری مسایل در اتاق بازرگانی بود که باید با دست پر و مقاله و آمار و غیره رفت.

مهندس متوسلیان: اگر خود ما در تولیدات محصولاتمان صرفه جویی کرده و با بهینه سازی و ارایه آمار آن را ارایه دهیم و حضور دکتر نازکدست در اتاق بازرگانی می­تواند بسیار تاثیرگذار باشد.

مهندس صحاف: پیشنهاد می کنم از ایده و نظر به عمل گرایی برسیم. در دی ماه که نمایشگاه آبیاری سیستم­های تحت فشار است، کارگاه هایی از هر انجمن تعریف کنیم و کار پخته ای ارایه دهیم و اتاق ببیند که بخش خصوصی به این قدرت رسیده و چه با حمایت و چه بدون حمایت آستین را برای گذر از این بحران بالا زده است.

مهندس جمالیان

 

 

(ادامه دارد …)

متن کامل این نشست را در شماره 192ام ماهنامه بسپار که در نیمه شهریور ماه منتشر شده است بخوانید. 

در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های 02177523553 و 02177533158 داخلی 3 سرکارخانم ارشاد .تماس بگیرید. امکان اشتراک آنلاین بر روی صفحه اصلی همین سایت وجود دارد.