دکتر حمید میرزاده: رتبه افتخارآفرین تولید دانش پلیمر در کشور حتما تصادفی نیست

بسپار/ ایران پلیمر در آذرماه 1364 نخست وزیر وقت، مهندس موسوی طی حکمی به مهندس حمید میرزاده که معاون اجرایی او بود ،ماموریت ویژه ای داد: “نظر به اهمیت ویژه و کاربردهای ارزنده و نقش عمده مواد پلیمری در ابعاد گوناگون و لزوم توسعه مواد مذکور در اقتصاد آینده جمهوری اسلامی، لازم است با جلب همکاری صاجبنظران و کارشناسان این رشته و ایجاد هماهنگی بین وزارتخانه ها و سازمان های ذیربط و استفاده از تجارب موسسات پژوهشی اقدامات بایسته را در جهت تدوین و تهیه طرح ها و برنامه ها و تقویت تحقیقات در این زمینه به عمل آورده و نتیجه پیشرفت امور را مستمرا به اینجانب اعلام دارید.

بدیهی است وزارتخانه ها و دستگاه های ذیربط همکاری های لازم را برای انجام این مهم معمول خواهند داشت.”

این حکم و فعالیت ها و تلاش های شخص دکتر میرزاده، در توسعه علوم و مهندسی پلیمر در کشور، بسیار پر رنگ بوده است.

 

میرزاده: آقای مهندس موسوی نخست وزیر به توسعه علمی بسیار علاقه مند بود.آن زمان من معاون اجرایی ایشان بودم.  دوستانی هم که در این رشته داشتیم، که با هم زمینه ای فراهم کردیم که با برنامه ریزی، اولین کمیسیون هماهنگی پلیمری و پتروشیمیایی کشور ایجاد شد. با حمایت مهندس موسوی ابتدا ساختمانی در خیابان فاطمی – خیایان اعتمادزاده تهیه و تجهیز کردیم که حدود 2000 متر مربع زیر بنا داشت و با جذب نیروی متخصص ،  مرکز تحقیقات پلیمر را در سال 1365راه اندازی کردیم  و به مدت 10 سال در آنجا  فعال  بودیم  . یکسال بعد یعنی در سال 1366 گروهی را برای بررسی تخصص ها و ساختار وتجهیزات مرکز تحقیقات پلیمر به ژاپن فرستادیم این گروه متشکل از هیات مدیره مرکز تحقیقات پلیمر از جمله مهندس عباسی ابیانه، دکتر افشار طارمی، دکتر بخشنده، مرحوم دکتر سلیمی ، مهندس معظمی و نماینده اینجانب مهندس حکیم زاده بودند که حاصل بررسی و بازدید ایشان و اطلاعاتی که به دست آوردند دست مایه ای شد تا مهندس مشاور بتواند برای طرح توسعه مرکز تحقیقات پلیمر فعلی شد روی زمین جدید مرکز طراحی و برنامه ریزی کند.

این زمین با حمایت  مهندس موسوی به مساحت 60   هکتار واقع  در شرق  باغ گیاهشناسی ملی ایران بود و سند آن به نام معاون اجرایی نخست وزیر صادر شد و اینجانب این زمین را  به مرکز تحقیقات پلیمر و مرکز تحقیقات شیمی و مهندسی شیمی ایران و مرکز ملی ژنتیک ایران و چند مرکز پژوهشی دیگر تخصیص دادم و کار تاسیس این مراکز پژوهشی در دوران جنگ تحمیلی از خاکبرداری شروع شد و تقریبا بعد از 10 سال  اولین شهرک تحقیقاتی تهران در آن زمان و در  آن محل شکل گرفت که امروزه شهرک پژوهش نامیده می شودو مرکز تحقیقات به پژوهشگاه پلیمر ابران تغییر نام داد و در آبان 1375 با حضور رییس جمهور وقت مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی با 22 هزار متر زیر بنا  افتتاح شد و بعدا زیر بنا ها و تجهیزات آن توسه یافت که خوشبختانه اکنون در منطقه بی نظیر و در سطح جهانی کم نظیر است.

معتقد هستم توسعه پلیمر ایران دو بال داشته است. اول گروهی که قبل از انقلاب  علوم و فناوری پلیمر را در پلی تکنیک تهران  پیش بردند و شروع کننده بودند  مثل آقایان  دکتر سمسارزاده، دکتر سید اصفهانی ، دکتر تمدن ،  دکتر قره پتیان، دکتر نورپناه و مهندس اکبریان و… و گروهی که بعد از انقلاب این راه را  برای توسعه این رشته ادامه داند مثل دکترآقایان دکتر  افشارطارمی ،  دکتر کتباب، دکتر باریکانی ،  دکتر نازکدست ، دکتر بخشنده،دکتر حقیقت کیش  و خانم دکتر عاصم پور و مهندس عباسی ابیانه و… .

ابتدا از سال 1354 ارشد مهندسی پلیمر در دانشکده  مهندسی نساجی و پلیمر ایجاد شد و  چون در این دانشکده تجهیزات و امکانات مناسب و کافی  وجود نداشت، با  توافقنامه ای که بین دانشکده مذکور و موسسه عالی فنی وین از طریق   UNIDO در سال های 54-55 با مدرسه عالی وین(LKT)   اتریش  منعقد شد دانشجویان ارشد  یک ترم را در اتریش و در این مرکز که بیشتر جنبه کار آموزی با دستگاهها داشت ، می گذراندند. ما جزو اولین سری از  دانشجو یانی بودیم که به این مرکز اعزام شدیم و هر کدام پروژه ای انجام می دادیم. البته دروس تئوری همزمان با کارگاه هم داشتیم.

با راه اندازی مرکز تحقیقات پلیمر (پژوهشگاه پلیمرو پتروشیمی ایران) حدود 90  عضو هیات علمی و استاد در این مرکز جذب شد. دهه 70، سالهای ساخت و توسعه  و رشد رشته پلیمر در کشور بود. آن زمان معاون اجرایی رییس جمهور و متعاقب آن رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور بودم و اختیار کافی داشتم . در پلی تکنیک تهران ، رییس وقت مرحوم دکتر سلیمی ایده اش این بود که همه خانه های ضلع جنوبی خیابان رشت برای دانشگاه خریداری شود و  ما هم اعتبار لازم را  تامین کردیم و خوشبختانه طرح توسعه پلی تکنیک از آنزمان کلید خورد و ازجمله اعتبار ساخت دانشکده مهندسی پلیمر تامین و دانشکده جدید ساخته شد. حرکت زیر بنایی و برنامه ریزی شده ای که پیش از  انقلاب توسط گروه اول آغاز شده بود، با سرعت و جدیت در دو جبهه پژوهشگاه پلیمر ایران و دانشکده مهندسی پلیمر که دیگر استقلال یافته بود توسط گروه دوم به شدت ادامه پیدا کرد. تحصیلکرده های دانشکده مهندسی پلیمر پلی تکنیک و پژوهشگاه پلیمر ایران  به صنعت و سایر دانشگاه ها وارد شدند و این رشته از علوم و فناوری هم در صنعت و هم در دانشگاه ها منشا ِتحول و توسعه شدند . از جمله  در دانشگاه سهند،  دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه شیراز ودانشگاه صنعتی اصفهان و دانشگاه آزاد  این رشته توسعه یافت.  توسعه این  رشته خوشبختانه با برنامه اقتصاد کشور که  اغلب مبتنی بر نفت و گاز و پتروشیمی و پلیمر  است هم در تطابق بوده و فارغ التحصیلان این رشته به نیاز های علمی و فنی کشور بدون نیاز به کارشناسان خارجی  پاسخگو بوده اند  . ببینید وقتی حرکتی با دلسوزی و  برنامه ریزی و آینده نگری و جدیت و پیگیری  توام باشد چه آثار  مثبتی حاصل و در شاخص تولید ناخالص ملی اثر افزایشی می گذارد.  خلاصه اینکه توسعه  علوم و فناوری پلیمر در ایران مرهون همین روند ایجاد رشته مهندسی پلیمر در دانشگده مهندسی پلیمر پلی تکنیک و پژوهشگاه پلیمر ایران و بعدا درسایر دانشگاهها ی کشور بوده است.

 

• اما آقای دکتر واقعیت این است که این توسعه میان دانش و صنعت پلیمر کشور اصلا متوازن نبوده است …

میرزاده: بله همینطور است. میزان به کارگیری دستاوردهای علمی و فنی پلیمر در صنعت، اصلا متناسب  با توان علمی و فناوری این رشته نیست. عمده تکنولوژی ها و تجهیزات صنعت این رشته از قدیم و خارجی و وارداتی است. امروز کوشش های دلگرم کننده ای با تاسیس شرکت های دانش بنیان در این رشته و در راستای تغییر این وضعیت در حال انجام است. در هر حال با آنچه که باید باشد فاصله داریم.

اخیرا من در مراسم تجلیل از پیشکسوتان این رشته  در دانشکده مهندسی پلیمر که شما هم حضور داشتید بر مبنای داده های پایگاههای علم سنجی بین المللی Scimago  و   WOS(ISI)گزارشی ارائه دادم  که هر کس آن را می بیند و می خواند، شگفت زده می شود.!

جایگاه ایران در دنیا از نظر تولید علمی درتمام رشته های علمی در  رتبه 16-17 قراردارد اما جالب است بدانیم  رتبه علوم پلیمر در ایران در پایگاه  Scimago  رتبه 5 و درپایگاه WOS(ISI) رتبه  7 است. مسلما  این رتبه افتخار آفرین حتما تصادفی نیست و نتیجه برنامه ریزی و آینده نگری و کوشش های پیش و پس از انقلاب  پیشکسوتان و دست اندرکاران این رشته  بوده است. 

مخصوصا اگر توجه دولت مهندس موسوی و بعد ار آن دولت هاشمی رفسنجانی در آن زمان و سرمایه گذاری و برنامه ریزی زیربنایی برای آن نبود، اینجا نبودیم.

البته ما در کشور رشته های دیگری هم داریم. اینجا خود پلی تکنیک یک دارالفنون است. چرا این جهش در رشته های مهندسی دیگر دیده نمی شود و فقط مهندسی پلیمر به چنین جایگاهی رسیده است که از متوسط همه رشته های کشور حود 10 رتبه بالاتر است؟ این رتبه بندی ها و گزارش را هم ما تهیه نکرده ایم، پایگاههای بین المللی در سال 2021 منتشر کرده اند. مسلما هر جایی که برنامه ریزی آینده نگری ، سرمایه گذاری و دلسوزی و پیگیری باشد، حتما نتیجه حاصل خواهد شد.

برگردیم به سوال شما در مورد عدم رشد صنعت پلیمر کشور متناسب با دانش آن در ایران.

 

بخشی از کتاب “کارستان” که توسط دانشکده مهندسی پلیمر و رنگ دانشگاه صنعتی امیرکبیر منتشر شده است.

لینک خرید کتاب