اخبار

دنیای بدون پلاستیک؛ افسانه یا واقعیت؟

بسپار/ ایران پلیمر این روزها دنیای بدون پلاستیک به شعار و آرزوی برخی فعالان محیط زیست تبدیل شده است. گویا همه اثرات مخرب زیست­محیطی ناشی از فعالیت­های بشری به دلیل استفاده از پلاستیک­ها روی داده است. با یک جستجوی ساده در اینترنت با ده­ها گروه، موسسه، انجمن مردم­نهاد و افرادی آشنا می­شوید که همه تلاششان را برای دستیابی به رویای دنیای بدون پلاستیک به کار بسته­اند. در اثرات مخرب استفاده بی­رویه و ناتوانی در مدیریت پسماند پلاستیک­ها تردیدی نیست. اما آیا این تنها وجه مسئله است؟ آیا دنیای بدون پلاستیک قابل تصور است؟ آیا راهی برای استفاده از این مواد بدون آسیب برگشت ­ناپذیر به محیط زیست وجود ندارد؟ جهان برای مقابله با این مشکلات چه راه­هایی در پیش گرفته و خواهد گرفت؟ این مقاله تلاش می­کند ضمن پاسخ به این سوالات، آخرین پیشرفت­های علمی، فنی و فلسفی مرتبط را مطرح کند.

 

پلاستیک­ها؛ دوست بشریت

امروزه پلاستیک­ها در همه جا حضور داشته و موادی حیاتی در زندگی روزمره و صنایع گوناگون هستند. این مواد ویژگی­های منحصر به فردی دارند، که یکجا در هیچ مواد دیگری وجود ندارد. پلاستیک­ها در گستره دمایی وسیعی قابل استفاده ­اند، مقاومت شیمیایی و جوی قابل قبولی دارند، استحکام خوبی برای کاربردهای متنوع دارند، ویژگی­هایشان قابل تنظیم است و در عین حال به راحتی قابل شکل ­دهی هستند. این ویژگی­ها به همراه قیمت مناسب سبب شده تا پلاستیک­ها در کاربردهای بی­شماری همچون ساختمان، حمل و نقل، بسته­بندی، پوشاک، لوازم خانگی، محصولات فردی، وسایل پزشکی، انرژی و کالاهای ورزشی استفاده شوند. علاوه بر این، استفاده از پلاستیک­ها به توسعه محصولات و راه حل­هایی منجر شده است که بدون آنها قابل تصور نبود.

پلاستیک­ها زندگی بهتر و سالم­تر را برای بشر به ارمغان آورده ­اند. استفاده از آنها در عملیات تصفیه، انتقال، ذخیره و بسته ­بندی آب آشامیدنی سالم، حل یکی از بزرگترین مشکلات کنونی بشر را آسان­تر کرده است. بسته ­بندی­های پلاستیکی از فساد و دورریز مواد غذایی جلوگیری کرده و عمر آنها را افزایش می­دهد. ساخت بسیاری از وسایل پزشکی بدون پلاستیک­ها ممکن نیست. محصولات بسیار متنوعی از پلاستیک­ها برای کاربردهای گسترده پزشکی توسعه یافته که به حفظ سلامت انسان کمک می­کنند. بسپارها به طور روزافزونی در کاربردهای متنوع پزشکی مانند اعضای مصنوعی، سامانه ­های دارورسانی و مهندسی بافت جای خود را باز می­کنند.

استفاده از پلاستیک­ها، با کاهش وزن خودروها، هزینه ­های حمل و تقل را کاهش داده و به کاهش تولید گازهای گلخانه ­ای کمک می­کند. تا 25 درصد وزن خودروهای امروزی و 50 درصد وزن هواپیماها از پلاستیک تشکیل شده است. پلاستیک­ها ایمنی و آرامش سفر را نیز افزایش داده­اند. هزینه­های ساخت و نگهداری ساختمان با استفاده از پلاستیک­ها کاهش یافته و ایمنی آنها افزایش یافته است.

استفاده از پلاستیک­ها به حفظ منابع طبیعی و مصرف بهینه انرژی کمک کرده است. به عنوان مثال، استفاده از بطری­های پلاستیکی به جای بطری­های شیشه ­ای در بسته­ بندی مایعات، به 52 درصد انرژی کمتری نیاز داشته و 55 درصد کمتر گازهای گلخانه­ای تولید می­کند. استفاده از چندسازه­ ها و پلاستیک­های گرمانرم در ساخت هواپیماهای امروزی سبب کاهش مصرف سوخت آنها تا حدود 25% شده است. جایگزینی پلاستیک­ها در قطعات خودرو، کاهش وزن و کاهش مصرف سوخت آنها را به دنبال داشته است. عایق­کاری ساختمان­ها، از هدر رفتن مقدار قابل توجهی انرژی در سیستم­های گرمایشی و سرمایشی جلوگیری می­کند.

نسبت استحکام به وزن زیاد پلاستیک­ها، امکان تهیه بسته­ بندی­ها با حداقل مقدار مواد را فراهم کرده است. معمولا وزن بسته­بندی پلاستیکی حدود 1-3 درصد وزن کل محصول را تشکیل می­دهد. از این رو، موازنه بوم ­شناختی بسته ­بندی پلاستیکی (مجموع انرژی لازم برای تولید، حمل و نقل و دورریز به اضافه کل اثرات زیست­محیطی دیگر) در مقایسه با دیگر مواد بسته­بندی بسیار بهتر است.

پلاستیک­ها تا حد زیادی قابل بازیافت هستند. راهبردهایی متفاوت برای استفاده مجدد از این مواد وجود دارد. این راهکارها شامل بازیافت مکانیکی (استفاده مجدد از مواد پلاستیک در ساخت قطعات پلاستیکی دیگر)، بازیافت شیمیایی (تجزیه شیمیایی پلاستیک به تک پارها و چندپارها) و بازیابی انرژی از طریق سوزاندن است. البته باید روش­های مناسبی در مدیریت پسماندهای پلاستیکی به کار گرفته شود.

بنابراین با قاطعیت می­توان گفت حذف پلاستیک­ها، نه تنها ممکن نیست، بلکه کیفیت زندگی بشر امروزی را به شدت کاهش خواهد داد.

توسعه سریع صنعت پلاستیک از اواسط قرن بیستم آغاز شد. تولید و عرضه پلاستیک­ها در کشورهای توسعه ­یافته و در حال توسعه رو به افزایش است. در سال 2018 تولید جهانی پلاستیک­ها به 360 میلیون تن رسید و پیش­ بینی می­شود تا سال 2035 به دو برابر، و تا سال 2050 به چهار برابر مقدار کنونی خود برسد.

 

پلاستیک­ها؛ دشمن محیط زیست؟

به دنبال افزایش دانش عمومی و انفجار اطلاعات، با آشکار شدن اثرات مخرب فعالیت انسانی بر محیط زیست، سازمان­های بین­المللی، انجمن­ها و گروه­های حامی محیط زیست به ویژه در دهه گذشته فعالیت بسیار گسترده­ای برای حفاظت از کره خاکی را آغاز کرده­اند. محبوبیت پلاستیک­ها در سال­های اخیر، به دلیل اثرات مخرب ناشی از ورود آنها به محیط زیست از طریق جریان پسماند و البته تبلیغات اغراق­آمیز برخی گروه­های حامی محیط زیست و اطلاعات درست و غلط منتشر شده در افکار عمومی رو به افول گذاشته است. ترس از بیس فنول آ بسیاری از محصولات پلی­کربناتی را از قفسه فروشگاه­ها بیرون کرده و تصاویر لاک پشت­ها، آبزیان و پرندگان به دام افتاده در قطعات پلاستیکی در اینترنت دست به دست می­شود. بحران ریزپلاستیک­ها در اقیانوس­ها به سرخط خبرگزاری­ها تبدیل شده و استفاده از کیسه­ها و بسته­بندی­های پلاستیکی یک بار مصرف در بسیاری از شهرها و کشورهای جهان ممنوع شده است.

تالیف: دکتر مازیار خاکپور

 

 

(ادامه دارد…)

 

متن کامل این مقاله را در شماره 209 ماهنامه بسپار که درنیمه اسفند ماه منتشر شده است، بخوانید. 

 

در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های 02177523553 و 02177533158 داخلی 3 سرکار خانم ارشاد تماس بگیرید. نسخه الکترونیک این شماره از طریق فیدیبو قابل دسترسی است.

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا