دبیر ستاد فناوری نانو، دکتر سرکار: نگران میدان‌داری شارلاتان‌ها و هوچیگرها در حوزه دانش‌بنیان هستم/ پارکبان شدن رؤسای پارک‌های علم و فناوری اشتباه است
بسپار/ایران پلیمر به اعتقاد دبیر ستاد توسعه فناوری نانو اگر مقام معظم رهبری بر دو برابر شدن تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان تاکید دارند، این تاکید به معنای رشد دو برابر نسبت به سال گذشته است و در این مسیر باید مراقب شارلاتان‌ها باشیم که در پُشت درهای معاونت علمی صف می‌کشند.
تولید صرف مقاله در دانشگاه‌ها، پذیرش دانشجو در پژوهشگاه و پارکبان شدن رؤسای پارک‌های علم و فناوری اشتباهی است که به گفته دکتر سعید سرکار دبیر ستاد توسعه فناوری نانو، ناشی از بیراهه رفتن این مراکز است.
با بیان اینکه شعارهای سال تنها برای یک سال مطرح نمی‌شود، بلکه برای همه سال‌های آتی است، تاکید دارد که ما به جای ایجاد پارک‌های بی‌شمار فناوری نیازمند پارک‌های فناوری تخصصی هستیم.
سرکار در این مصاحبه با اشاره به تاکید مقام معظم رهبری در زمینه دو برابر شدن تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان نگرانی خود را از میدان‌داری شارلاتان‌ها و هوچیگرها در حوزه دانش‌بنیان‌ها ابراز می‌کند و تاکید دارد که نباید در تَله این افراد افتاد، چون صدای بلند هوچیگرها اجازه شنیده شدن صدای دانش‌بنیان‌های واقعی را نمی‌دهد و آنها به حاشیه رانده می‌شوند.
نگرانی‌های رهبری و فعالان دانش‌بنیان برای گم شدن صداها
دکتر سعید سرکار، دبیر ستاد توسعه نانو، با بیان اینکه در این زمینه نیازمند تحول بر اساس برنامه‌ریزی جامع هستیم، خاطرنشان کرد: زمانی که شعار امسال را شنیدم، هم خوشحال شدم و هم ناراحت. رهبری هر فرصتی که می‌یافتند درباره توسعه علمی و فناوری و دانش‌بنیان صحبت می‌کردند و من که خودم یکی از مخاطبان بیانات مقام معظم رهبری هستم، خوشحال شدم که این تاکید شاید دولت و مجلس و یکسری از نهادهای متولی را از خواب بیدار کند؛ اما ناراحتی و نگرانی من این است که شرایط موجب شود که حرکت دانش‌بنیانی از ریل خارج شود و محل تاخت و تاز شارلاتان‌ها شود و این همان نگرانی است که ایشان تاکید فرمودند، شعار امسال بر سربرگ کاغذها درج نشود.
وی به تاکید دیگر مقام معظم رهبری درباره افزایش دوبرابری شرکت‌های دانش‌بنیان اشاره کرد و افزود: مقام معظم رهبری در موضوعات اجرایی اشراف کامل دارند و ما باید مراقب باشیم که وارد آمارسازی نشویم و من این نگرانی را به دکتر سورنا ستاری، معاون علمی‌وفناوری رئیس جمهوری نیز ارائه کردم و گفتم الان صفی از دانش‌بنیان‌ها در پشت درهای معاونت علمی ایجاد خواهد شد!
سرکار به برخی از اخبار منتشر شده از سوی برخی از کارخانه‌ها و مونتاژکاران برای فعالیت در حوزه دانش‌بنیان اشاره کرد و با تاکید بر اینکه من نگران هستم که شارلاتان‌ها میان‌دار این حوزه شوند، اظهار کرد: برخی از شرکت‌ها با وارد کردن A تا Z یک دستگاه و مونتاژ آن، اعلام می‌کنند که محصول تولید داخل است و بعد ادعای دانش‌بنیانی دارند و در این میان وقتی شارلاتان‌ها میدان‌دار شدند، شرکت‌های واقعی دانش‌بنیان به حاشیه رانده می‌شوند و صدای آنها را کسی نمی‌شنود؛ چون وقتی هیاهو شد، صدای حق به جایی نمی‌رسد.
معنای رشد مورد تاکید رهبری
وی با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری در زمینه رشد تعداد شرکت‌های دانش بنیان، با بیان اینکه این رشد در مقایسه با سال گذشته است، در این باره توضیح داد: اگر رشد ۱۰۰ درصدی مورد تاکید مقام معظم رهبری را ایجاد ۶۶۰۰ شرکت دانش‌بنیان در کشور بدانیم؛ یعنی تا پایان سال جاری این تعداد باید به ۱۳ هزار و ۲۰۰ شرکت افزایش یابد. این امر غیر ممکن است، مگر آنکه به همه شرکت‌ها مهر دانش بنیان شدن زده شود؛ در حالی که دانش بنیانی دارای یک زنجیره است.
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو، دانش بنیان شدن شرکت‌ها را در فرآیند چند ساله دانست و خاطرنشان کرد: زمانی که ما از رشد ۶ درصد و ۷ درصدی اقتصاد صحبت می‌کنیم، این افزایش نسبت به سال قبل است. اگر ما اعلام می‌کنیم که تعداد مقالات رشد ۲۰ درصد داشته است، به این معنا است که مثلا تعداد مقالات در سال گذشته ۵۰ هزار مقاله بوده و امسال به ۶۰ هزار مقاله رسیده است و یا اگر می‌گوییم به طور متوسط بازار نانو سالانه ۱۰۰ درصد رشد داشته است به این مفهوم است که در سال ۱۳۹۹ به میزان ۱۱ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان فروش داشته و در سال ۱۴۰۰ که هنوز محاسبه نشده است، انتظار داریم این میزان به حدود ۲۳ هزار میلیارد تومان برسد؛ این رشد ۱۰۰ درصدی است.
به گفته وی، اگر از رشد ۱۰۰ درصدی صحبت می‌شود، باید به این صورت محاسبه شود، نه اینکه رشد در کل سال‌ها در نظر گرفته شود.
سرکار با تاکید بر اینکه برای رشد ۱۰۰ درصدی نباید میزان تولید یک هزار و ۱۱۱ محصول در مدت یک سال به دو هزار و ۲۲۲ محصول برسد، گفت: عدد یک هزار و ۱۱۱ محصول آمار تجمعی محصولات است و نتیجه جمع کردن محصولات تولید شده طی ۱۰ سال اخیر است، افزود: رشد ۱۰۰ درصدی رقم بالایی است و مقام معظم رهبری این پتانسیل و قابلیت را در کشور دیده است که چنین مطالبه‌ای دارد. بر این اساس اگر در سال گذشته به عنوان مثال ۵۰۰ شرکت دانش‌بنیان به مجموع شرکت‌ها اضافه شده است، امسال باید این میزان، به ۱۰۰۰ شرکت برسد.
وی شرکت دانش بنیان را شرکتی توصیف کرد که حداقل یک محصول دانش بنیان داشته باشد، گفت: محصول دانش بنیان نیز دارای معیارها و شاخص‌هایی است که بر اساس ارزیابی‌هایی، دانش‌بنیانی آنها احراز می‌شود. به شرکتی که محصولات دانش‌بنیان را تولید می‌کند، شرکت دانش‌بنیان گفته می‌شود و یکی از نگرانی‌های جدی من این است که هر شرکتی دانش‌بنیان شود؛ البته مسوولان به این مساله آگاه هستند ولی در جاهایی شارلاتانیسم، فشار و هوچیگری زیادی وجود دارد و این مساله مهمی است که انرژی مملکت از سوی شارلاتان‌ها گرفته نشود.
شارلاتانیسم دانش‌بنیان
سرکار اضافه کرد: اینکه از سوی یکی از شرکت‌ها لیستی ارسال می‌شود که در سال مزین به دانش‌بنیان‌ها، محصول غیر اقتصادی تولید شود، یک نوع رفتار مزورانه است؛ چون وقتی به این لیست توجه می‌شود، درمی‌یابیم که در بین محصولات ذکر شده، محصولی نیست که نیاز به توسعه فناورانه داشته باشد، بلکه نیاز است یک خط تولید به کشور وارد شود! این رویکرد، توسعه فناوری نیست؛ بلکه برای آن به خط تولید نیاز است.
وی خاطر نشان کرد: به عنوان نمونه اگر کشور به تولید نخ بخیه نیاز دارد، سرمایه‌گذار در شرایطی اقدام به تولید آن می‌کند که بازار ۵۰۰ میلیونی برای آن باشد، در غیر این صورت قیمت تولید این محصول برای بازار ۸۵ میلیونی ایران، دو برابر خواهد شد. برخی‌ها برای تولید نیازهای کشور آدرس غلط می‌دهند، نمونه آنها تولید IC در کشور است که اینها آدرس غلط دادن است و این رفتارها در این دوره زیاد شده است.
سرکار ادامه داد: همچنین کسانی لیستی از ملزومات پزشکی مورد نیاز کشور را منتشر کردند، در حالی که بسیاری از آنها تنها مقوله سرمایه‌گذاری است و نه دانش‌بنیانی. تولید فرش ماشینی که نخ و سایر ملزومات آن وارداتی است، کار دانش‌بنیانی نیست؛ ولی کسی که ماشین فرش ماشینی را تولید می‌کند، اقدام دانش‌بنیان محسوب می‌شود. لزوم داشتن صنعت، تولید ماشین‌آلات صنعتی است و ما نباید در این مسیر به بیراهه برویم و در تله‌های شارلاتان‌ها بیفتیم.
سرکار با بیان اینکه طبیعی است که در دنیا هیچ کشوری همه چیز را خودش تولید نمی‌کند، افزود: شرکت‌هایی مانند زیمنس، قطعات مورد نیاز خود را از سایر کشورها دریافت می‌کنند، ولی هر آنچه که بتواند در کشور خودش بسازد، می‌سازد. جاهایی وجود دارد که تولید، مقرون به صرفه نیست و باید از بیرون آورده شود، ولی دانش استفاده از قطعات و تولید محصولی با ارزش افزوده بالاتر مهم است؛ چون ایجاد ارزش افزوده در دانشی است که فناوران، خلق می‌کنند.
وی تاکید کرد: بر این اساس است که باید شعار امسال تا ۲۰ سال آینده تازه باقی بماند و قلب همه برای این شعار بتپد، همانطور که بایستی باید قلب همه برای جهش تولید بتپد.
شرایط تسهیل‌گری در اعطای مجوزهای دانش‌بنیان
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو با تاکید بر اینکه اعطای مجوز به دانش‌بنیان‌ها نباید تسهیل شود، بلکه باید در ارائه امکانات به این شرکت‌ها تسهیل‌گری صورت گیرد، گفت: شرایط رشد باید تسهیل شود و برای شرکت‌هایی که دارای محصول دانش‌بنیان هستند، باید گلوگاه‌های اعطای مجوز تسهیل شود.
وی استاندارد شدن را از دیگر ملزمات توسعه فعالیت دانش‌بنیانی در کشور نام برد و افزود: در فضای تولید دانش‌بنیان، تولید دانش‌بنیان زمانی اتفاق می‌افتد که محصول دانش‌بنیان توسعه یابد و مجوزهای آن اعطا شود، ولی این محصولات دانش‌بنیان یک تا ۳ سال به ناحق گرفتار کارشناسانی می‌شوند که نه ظرفیت و دانش را دارند و نه تمایل به انجام دادن کاری دارند؛ چرا که بسیاری از آنها نان واردات‌چی‌ها را می‌خورند و شرکت‌های دانش‌بنیان را در پشت دادن مجوزها نگه می‌دارند.
***من نگران هستم که شارلاتان‌ها میان‌دار این حوزه شوند. برخی از شرکت‌ها با وارد کردن A تا Z یک دستگاه و مونتاژ آن، اعلام می‌کنند که محصول تولید داخل است و بعد ادعای دانش‌بنیانی دارند! اینکه از سوی یکی از شرکت‌ها لیستی ارسال می‌شود که در سال مزین به دانش‌بنیان‌ها، محصول غیر اقتصادی تولید شود، یک نوع رفتار مزورانه است؛ چون وقتی به این لیست توجه می‌شود، درمی‌یابیم که در بین محصولات ذکر شده، محصولی نیست که نیاز به توسعه فناورانه داشته باشد، بلکه نیاز است یک خط تولید به کشور وارد شود! این رویکرد، توسعه فناوری نیست؛ بلکه برای آن به خط تولید نیاز است.
سرکار با بیان اینکه این اقدامات باید تسهیل شوند و نظارت دقیق بر روی آنها انجام گیرد، اظهار کرد: بسیاری از محصولات دانش‌بنیان را در کشور داریم که اگر وارد صنعت شوند، موجب ارتقای کیفیت و بهره‌وری خواهند شد و سازمان استاندارد باید یکسری از استانداردهای الزامی را تعریف کند و از این طریق هم کشش فناوری و هم کشش بازار را ایجاد کند.
وی تاکید کرد: اگر الان ما ۴۰ فناوری داریم که می‌توانند صنعت خودروسازی کشور را ارتقا دهند، این فناوری‌ها باید از سوی سازمان استاندارد به رسمیت شناخته شوند. در چُنین شرایطی است که خودروساز نمی‌تواند از زیر بار مسؤولیت شانه خالی کند.
سرکار ادامه داد: در حوزه ساختمان ۱۵۰ محصولات نانویی داریم که از نظر دوام، زیبایی و خواص بی‌نظیرند، ولی یکی از این محصولات جزو استانداردهای الزامی نشده است.
وی نمونه این محصولات را پوشش‌های عایق حرارتی مبتنی بر نانو دانست و گفت: ساختمان پلاسکو به دلیل افزایش دما و کاهش استقامت میلگردها در برابر دما فرو ریخت، ولی رنگ نانو مقاومت میلگردها را در برابر حرارت افزایش می‌دهد و لازم است استاندارد استفاده از چنین عایق‌هایی در ساختمان‌ها الزامی شود. ما نمی‌گوییم نانو الزامی شود، بلکه سازمان استاندارد اعلام کند که پوشش‌های ستون‌های ساختمانی باید به گونه‌ای باشد که مقاومت ستون‌ها در برابر دما را به ۳ تا ۴ ساعت افزایش دهد.
سرکار با بیان اینکه استانداردهای مربوط به ساختمان مربوط به ۵۰ سال قبل است، اظهار کرد: شیشه نانویی برای تبادل حرارت از دیگر محصولات تولیدشده در کشور در حوزه ساختمان است که استفاده از آن می‌تواند در کاهش مصرف انرژی صرفه‌جویی کند، ولی این محصول الزام استاندارد ندارد. در زمانی استفاده از پنجره‌های دو جداره یک محصول لوکس محسوب می‌شد، ولی با الزامی شدن استاندارد آن، تعداد زیادی شرکت تولیدی در این حوزه ایجاد شد، ولی شیشه‌های نانویی که در حوزه کاهش انرژی است، هنوز استاندارد الزامی دریافت نکرده‌اند؛ چون انرژی در کشور ارزان است.
وی خاطر نشان کرد: ما اکنون در سال مزین به دانش‌بنیان‌ها هستیم و هر دستگاهی باید ماموریت خود را در این سال مورد بررسی قرار دهد و ببیند در کجاها می‌تواند تولید دانش‌بنیان را توسعه دهد و اگر استاندارد الزامی برای محصولات دانش‌بنیان ایجاد شود، تولید آن محصول رشد خواهد کرد و این امر جزو مطالبات است.
سرکار اضافه کرد: از سوی دیگر دانشگاه‌ها باید نقش خود را برای امسال بررسی کنند. دانشگاه‌ها می‌توانند از طریق توسعه فناوری فوندانسیون شرکت‌ها و اقتصاد دانش‌بنیان را ایجاد کنند و از طریق تربیت نیروی انسانی قابل و توانمند، اشتغال آفرینی را رشد دهند.
وی با بیان اینکه همه دستگاه‌هایی چون وزارت علوم، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوی، وزارت صمت و غیره باید ماموریت‌های خود را در این سال مورد بازنگری قرار دهند، گفت: متاسفانه یکسری از افراد در این شرایط شروع به هیاهو و شعار دادن می‌کنند و این شعار و مطالبه مقام معظم رهبری را دفن می‌کنند و اینها به کشور ظلم می‌کنند.
برخورد صنایع در سال دانش‌بنیان
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو، با اشاره به اقدامات این ستاد برای معرفی و عرضه محصولات مبتنی بر نانو به صنایع، خاطرنشان کرد: ما هم این محصولات را به آنها معرفی کردیم و هم با آنها نشست برگزار کردیم و در برخی از زمینه‌ها موفقیت‌های خوبی داشتیم، ولی راضی کننده نیست و اعتقاد داریم که ظرفیت و پتانسیل فناوران کشور بسیار فراتر از آن چیزی است که از آن استقبال می‌شود.
وی با بیان اینکه همکاری این ستاد در حوزه سلامت خوب است، گفت: در حوزه آب فناوری‌های خوبی تولید شده است، ولی جسته و گریخته در جایی کاربردی شده است و اگر این استقبال توسعه یابد، می‌توانیم بخشی از معضلات حوزه آب را مرتفع کنیم.
سرکار، نمونه دیگر بی اعتنایی به محصولات دانش‌بنیان را در حوزه کشاورزی عنوان کرد و گفت: در سال ۹۸، چهار اولویت برای حوزه نانو خدمت مقام معظم رهبری اعلام کردم که شامل “انرژی”، “سلامت”، “آب و محیط زیست” و “ساخت و ساز” بود و ایشان فرمودند چرا در اولویت‌های این ستاد حوزه کشاورزی قرار داده نشده است. این حوزه وابسته به امنیت غذایی کشور است و یک مساله استراتژیکی است و از سوی دیگر تعداد زیادی از مردم در حوزه کشاورزی مشغول به فعالیت هستند و اگر با نانو فناوری می‌توان بهره‌وری را افزایش و ضایعات را کاهش داد، از آفت‌کش‌های غیر سمی استفاده کرد و کودهایی با مضرات کمتر و جذب بهتر از سوی گیاه ارائه داد، باید از این فناوری استفاده شود. ایشان این توصیه‌ها را به وزیر جهاد کشاورزی وقت نیز تاکید کرده بودند، ولی هیچ اتفاقی نیفتاد.
سرکار یادآور شد: برخی از دستگاه‌های ما آن چنان اسیر روزمرگی شدند و ساختارهای آنها به روش‌های سنتی عادت کردند که امکان نفوذ در آنها نیست و در برابر هر تغییری مقاومت می‌کنند و این رویکرد موجب شده که تولید مرغ کشور مونتاژی باشد، چون ما مرغ مادر را نداریم، جوجه یک روزه را وارد می‌کنیم، دان، واکسن و ویتامین‌های آن را باید از خارج وارد کنیم و حتی کارگر این حوزه را نیز از خارج آوردیم و این همان صنعت مونتاژ است.
وی با طرح این سوال که آیا این روش برای ما امنیت غذایی می‌آورد، گفت: اگر امروز کشورهای دیگر اراده کنند، دیگر در سفره‌های مردم مرغی وجود ندارد. ۸۰ درصد موانع در مغزها و ذهن‌ها است؛ چون ما باور نداریم که می‌توانیم این کارها را در کشور انجام دهیم.
سرکار، رسوب برخی از افراد در سیستم دولتی را دومین گلوگاه توسعه دانش‌بنیان نام برد و گفت: این افراد مانعی در این حوزه هستند، چون آنها به یکسری از شیوه‌های کاری غلط عادت کردند و وقتی موارد جدید به آنها ارائه می‌شود، واکنش نشان نمی‌دهند. آنها به مکانیزم واردات عادت کرده‌اند و خودشان بخشی از مکانیزم واردات شده‌اند.
دبیر ستاد توسعه فناوری نانو، ادامه داد: من اعتقاد دارم ما با خودروسازان نمی‌توانیم مقابله و تغییر مسیر در آنها ایجاد کنیم، چون یکی از مکانیزم‌های دفاعی آنها، سنگر گرفتن پشت مردم است. در این جبهه جنگیدن صلاح نیست و به اعتقاد من نهادی مانند معاونت علمی‌وفناوری ریاست‌جمهوری، خودروسازی را به صورت ریشه‌ای در کشور آغاز کند و خودروهای برقی و به‌روز تولید کند و یک درصد شک ندارم و ایمان دارم که اگر اراده کنیم، در مدت ۵ تا ۶ سال خودرویی با کیفیت تولید می‌کنیم.
وی با بیان اینکه برای اجرایی کردن این امر نیاز به مدیری داریم که این مسائل را می‌فهمد و مدیریت تکنولوژی را می‌فهمد، باید چُنین مدیری به میدان بیاید و صنعت دانش‌بنیان خودروسازی را ایجاد کند، ادامه داد: با این روش می‌توانیم طی ۵ تا ۶ سال دیگر بهترین خودرو با قابلیت رقابت در عرصه جهانی را داشته باشیم و به تدریج که این خودروسازی جدید سر بلند کرد، خودروسازی سنتی ما به کنار گذاشته می‌شود؛ در غیر این صورت جنگیدن با آنها جنگیدن باطل است و تجربه نشان داده که هیچ دولتی از پس خودروسازان بر نخواهد آمد؛ از این رو جنگیدن با آنها امر بیهوده‌ای خواهد بود.
ایسنا
