داستان سرمایه ها و سرمایه داران ایرانی/ ثابت پاسال: سود همواره با خریدن حاصل می شود و نه با فروختن!
وی تحصیلات ابتدایی خود را در مدارس تربیت و سن لویی تهران انجام داد ولی تحصیلات دبیرستانی را نیمه تمام رها کرد و در یک دکان دوچرخه سازی کار کرد و سپس مدتی به مسافرکشی پرداخت. سپس با استفاده از دایی خود که معاون وزیر پست و تلگراف بود، موفق به اخذ امتیاز حمل مرسولات پستی شمال کشور شد. وی با حمایت بیت العدل ایران، چند خودرو و کامیون خرید و امور حمل مرسولات پستی سراسر کشور را در دست گرفت. او با جمع آوری سرمایه از بهاییان به فروش ماشین آلات نجاری روی آورد و کارخانه‌های مبل ثابت را تاسیس کرد که نخستین اقدام برای صنعتی کردن نجاری در ایران بود.
در سال ۱۹۳۱، ثابت فعالیتهای خود را در زمینه‌های متفاوتی گسترش داد. وی از کودکی به نجاری علاقه مند بود. رشد روز افزون تاسیسات اداری و شهر نشینی مردم، نیازهای مبرمی به اسباب و اثاثیه ایجاد می‌کرد. ثابت از اولین کار آفرینانی بود که زمینه سرمایه گذاری پر سودی را در این حیطه درک نمود. او کارخانه‌ای تاسیس کرد که تولید لوازم خانگی و اداری می‌کرد. او ماشین آلات مورد نیاز را از آلمان خریداری نموده و در اوایل سال ۱۹۳۲ شروع به تولید نمود. سفارش های ساخت فراوانی از سوی وزارت خانه‌های کشور می‌گرفت و این به معنی موفقیت آمیز بودن فکرش بود.
با این وجود، شرکت وی به علت عدم پرداخت هزینه لوازم اداری از سوی وزارتخانه‌های کشور در آستانه ورشکستگی قرار گرفت. وقتی وی پول لوازم را از وزارت کشور مطالبه کرد، بازداشت شد و سه ماه در زندان به سر برد. با این وجود پس از آزاد شدنش، رضا خان پهلوی مداخله کرد و با شرکت وی قرارداد انحصاری تامین تمام لوازم اداری قوه قضائیه و وزارت شهرداری آن زمان، منعقد گردید.
حبیب ثابت توسط یکی از دوستانش با دختری در رشت به نام بهاره باقروف آشنا شد و با وی ازدواج کرد. این ازدواج که در ابتدا وجهه‌ای منطقی و حساب شده داشت، مبدل به زندگی عاشقانه گردید و تا پایان عمر ثابت، به طول انجامید. او بیشترین زمانی که از همسرش جدا بود، سه شب بود که طی سفری به مسکو یکی از همراهان محمد رضا پهلوی بود.
در سال ۱۹۳۶ ثابت به فرانسه مسافرت کرد، البته این اولین مسافرت خارج از کشورش نبود و پیشتر با سرویس حمل و نقلش که حاوی یک وسیله نقلیه بود، به نقاط مختلف خاورمیانه مسافرت کرده بود. اما مسافرت فعلی اش به منظور تجارت بود. او دو دستگاه کامیون در فرانسه خرید و پس از بازگشت به ایران، اولین شرکت حمل و نقل در ایران را با نام شرکت حمل و نقل ثابت تاسیس نمود. مدتی بعد از سوی دولت قراردادی پرسود با شرکت ثابت منعقد شد و طی آن حمل و نقل بخشی از پست ایران به این شرکت محول گردید. عموی ثابت که پیشتر در زمان جوانی ثابت به وی دوچرخه‌ای فروخته بود، حال به عنوان معاون وزیر پست در شرکت ثابت، قرار داد حمل و نقل و ارسال را با دولت امضا نمود.
ثابت طی مسافرتهای اروپایی خود در راه بازگشت به ایران، با سیرک آشنا گردید و شیفته آن گردید و در آن زمینه تجارت پر سود دیگری دید. وی گروه سیرکی به ایران آورد و در طی این کار به مرد پولساز مشهور گردید.
حبیب ثابت در این زمان به خاطر سخت کوشی، نظم و فعالیتهای تجاری متنوعی شهرت قابل توجهی به عنوان یک کارآفرین کسب کرده بود. حوادث سال ۱۳۲۰ شمسی/۱۹۴۱ میلادی که شوروی و انگلیس ایران را اشغال کردند و رضا پهلوی را عزل کردند و هرج و مرج در کشور به وجود آمد، زندگی وی را مانند خیلی از ایرانی های دیگر تحت تاثیر قرار داد.
ثابت تصمیم به ترک ایران گرفت و در ۷ نوامبر ۱۹۴۱ به همراه همسر و دو فرزندش ایران را به مقصد نیویورک ترک کرد و پس از آن به سمت شرق آسیا و فیلیپین و هاوایی رفت.
پس از بازگشت به نیویورک، اوضاع حاکم به علت جنگ جهانی، رکود اقتصادی شدیدی در قیمت املاک به وجود آورده بود. ثابت همیشه از راه دوستان و خانواده اش تبعیت می‌نمود و پدرش به وی توصیه کرده بود که همیشه با خریدن، سود به وجود می‌آید نه فروختن. وی دفتری در راکفلر سنتر و آپارتمانی در مناطق لوکس نشین نزدیک آن اجاره کرد و دوباره فعالیت خود را از سر گرفت. واردات و صادرات خط مشی عمده فعالیت وی بود. وی در زمینه فروش اجناس زیادی از قبیل فرش ایرانی تا جوراب زنانه نایلونی فعالیت می‌کرد. در این ایام بود که شرکت معروف “ثابت پاسال” با دفترهای نمایندگی در تهران و نیویورک شروع به کار کرد.
وی هنگام جنگ جهانی دوم با سفر به آمریکا لباسهای کهنه و دست دوم به ایران وارد کرد. ثابت از اوایل دهه ۱۳۳۰ در ایران مستقر شد.
موفقیت اقتصادی ثابت در دوران جنگ جهانی دوم، وجهه وی را تا حد زیادی بالا برد. او با سخت کوشی اهدافش را ادامه می‌داد و موانع نمی‌توانستند وی را از هدفش بازدارند و برخوردهای نامطلوب نیز در روحیه تاثیری نداشتند. ثابت با جدیت و سخت کوشی فرصت‌های مناسب اقتصادی را بررسی کرده و آنها را به درآمدهای پرسود مبدل می‌کرد و غرق در کارش بود. در عین در سر پروراندن آرزوهای بزرگ، نظم کاری و صرفه جویی را نیز مد نظر داشت و از کنار هیچ فرصت اقتصادی ولو کوچک، به سادگی عبور نمی‌کرد و هیچ کاری را کوچک نمی‌شمرد. ثابت در مخارج روزمره خود بسیار صرفه جویی می‌کرد اما در عین حال، همیشه آماده بود که ریسکهای بزرگ اقتصادی کند. وی معتقد بود که درآمد بسیار، در گرو ریسکهای بزرگ است.
اکثر منابع تصدیق می‌کنند که ثابت یک تاجر خارق العاده بود. وی جمع اضداد ویژگی‌هایی چون، انعطاف ناپذیری و در عین حال انعطاف پذیری و قدرت بود. وی قبلا از بازگشتش به ایران در سال ۱۹۴۷، لیستی از شرکتهای چند زبانه نیویورک و حومه تهیه کرد و با وجود سرمایه و تجربه کمی که داشت، با این شرکتها تماس گرفت و از آنان درخواست کرد که نمایندگی محصولاتشان را در بازار ایران که ثابت آن را بازاری باز و جای گشترش می‌نامید، داده و با آنان قراردادی بدون ریسک ۶ ماهه پیشنهاد کرد و به آنان قول داد که این کار، سود فراوانی برای این شرکتها داشته باشد. این شرکتها محصولهایی متنوع از دارو تا لوازم خانگی تولید می‌کردند. ثابت همین سرمایه اندک فعلی که داشت را از تجارت بدست آورده بود.
ثابت با ۱۰۰ شرکت قرارداد تجاری داشت و این نشان دهنده جایگاه ثابت بود و وی از روابط تجاری اش با برخی شرکتهای بزرگ آمریکایی به عنوان یک دوستی زیبا یاد می‌کرد.
در سال ۱۹۷۴، دارایی ثابت، یک دهم کل دارایی ایران تخمین زده شد. این دارایی‌ها شامل بانک و ساختمان بود تا صنایع انرژی و دارو سازی. او در اکثر زمینه‌های تجاری و صنعتی آن زمان دستی داشته‌است.
ثابت علاقه داشت که ثروتمندی خود را نشان بدهد. او علاقه‌ای مفرط به جمع آوری اشیا قدیمی و سنگ یشمی داشت. وی بعدها گفت که در سال ۱۹۷۱ مبلغ ۴۴۰ هزار دلار بابت میزی که قبلا متعلق به تزارینا (همسر تزار روسی) بوده، پرداخته‌است. او آن میز را در آپارتمانی در پاریس که با همسرش شریک بود قرار داد. ثابت در باره این میز گفته که بیش از هر چیز دیگری در دنیا برای من مفرح بوده‌است.
او، نمایندگی تولیدات شرکت Pepsi Cola آمریکا را داشت و به همراه پسرش ایرج، کارخانه آن را در سال 1336 شمسی راه اندازی کرد. مصرف محصولات این کارخانه، با توجه به بهایی بودن صاحبـانش، از سوی مراجع دینی تحریم شد که تا پیروزی انقلاب اسلامی (بهمن57) ادامه داشت.
از دیگر فعالیتهای ثابت پاسال در دوره حکومت شاه، تاسیس تلویزیون ایران در سال 1337 شمسی است. در این سال، مجلس شورای ملی با تصویب قانونی، به وی اجازه داد تا تلویزیون ایران را تاسیس کند.
[EasyDNNGallery|19056|Width|600|Height|600|position||resizecrop|False|lightbox|False|title|False|description|False|redirection|False|LinkText||]
آشنایی حبیب الله ثابت با تلویزیون به صورت کاملا اتفاقی بود. پسرش ایرج پس از اتمام تحصیلاتش در راه بازگشت به ایران، یک کیت مدار بسته تلویزیون را برای پدرش آورد. ثابت از آنجایی که از دوستان نزدیک مادر محمد رضا پهلوی بود، برنامه‌ای شبانه در قصر مادر محمد رضا در سال ۱۹۵۹ ترتیب داده شد. در یک اتاق دوربینی نصب شد و در اتاق دیگر قصر تلویزیون قرار گرفت. حضار که برای اولین بار بود که تلویزیون را می‌دیدند، دختر کوچکی را بر روی پرده تلویزیون دیدند که آواز می‌خواند که این دختر کوچک همان گوگوش بود که بعدها یکی از نامدارترین خوانندگان پاپ ایران گردید.
محمد رضا که در میان آن حضار در آن شب بود، به تلویزیون علاقه مند شد و از ثابت پرسید که آیا امکان آوردن این وسیله به ایران وجود دارد یا نه. ثابت که زمینه تجارتی نو برایش فراهم شده بود مشتاقانه قبول کرد. چند ماه طول نکشید که ساکنان تهران صاحب تلویزیون گردیدند.
از داراییهای مشهور ثابت پاسال در ایران، خانه وی بود! این خانه که در تقاطع خیابان افریقا و ناهید قرار دارد، به سبک یکی از قصرهای کاخ ورسای فرانسه ساخته شده است که پانزده میلیون دلار ارزش گذاری شده است.
در سال ۱۹۷۹ که قیام‌های انقلاب ایران شدت بیشتری گرفت، یکی از کارخانه‌های نوشابه سازی پپسی ثابت توسط گروهی از مردم به آتش کشیده شد. ثابت تصمیم گرفت که دیگر به ایران بازنگردد. بعضی از داراییهای وی عبارتند از نمایندگی تولید فولکس واگن، کارخانه لاستیک سازی جنرال تایرز، کارخانه تولید روغن موتور ESSO، سهامداری عمده در بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران، سهامداری عمده در بانک ایران و خاورمیانه، شیشه مینـا و دهها شرکت، موسسه و کارخانه دیگر.
با وجود اینکه حکومت جمهوری اسلامی، اموال ثابت را مصادره نمود، اما وی روحیه خوشبینانه‌ای که باعث موفقیتش در کل زندگی شده بود را ادامه داد.
او بقیه عمرش را به مسافرت، جمع آوری اشیاء عتیقه و گذراندن اوقات با نوه‌هایش در آمریکا سپری نمود. او کارش را در همان دفتری که پنجاه سال قبل در راکفلر سنتر اجاره کرده بود ادامه داد و آن را مرکزی برای تجارت خانوادگی اش که روبه رشد بود قرار داد.
او در فوریه ۱۹۹۰ در مرکز درمانی سدارس ساینای لس آنجلس به دلیل نارسایی قلبی درگذشت.
ثابت در دوره محمدرضا پهلوی بدل به یکی از بزرگ ترین سرمایه داران ایران شد، و برخی او را بزرگ ترین سرمایه دار ایران، بعد از شاه. کسی که مالک ده درصد همه چیز ایران بود می‌دانستند.
برخی از شرکتهایی تحت تملک یا سهام او:
· بانک ایران و انگلیس
· بانک ایران و خاورمیانه
· بانک صنعتی ایران
· بانک توسعة صنعت و معدن ایران
· پپسی کولا
· سیمان مشهد
· پلاسکوکار
· جنرال تایر و رابر
· ایران فارواگ
· سیکاب
· فرانس پیک
او دارای نمایندگی خودرو دوج، چند نوع تلویزیون و یخچال، کارخانه‌های بزرگ لاستیک سازی گودریچ و چند کارخانه قند بود. ثابت دارای ۴۱ شرکت بازرگانی بود که حدود ده هزار نفر در آنها مشغول به کار بودند.
او دارای نمایندگی خودرو دوج، چند نوع تلویزیون و یخچال، کارخانه‌های بزرگ لاستیک سازی گودریچ و چند کارخانة قند بود. ثابت دارای ۴۱ شرکت بازرگانی بود که حدود ده هزار نفر در آنها مشغول به کار بودند.
ثابت در دوره محمدرضا پهلوی بدل به یکی از بزرگ ترین سرمایه داران ایران شد، و برخی او را بزرگ ترین سرمایه دار ایران، بعد از شاه و کسی که مالک ده درصد همه چیز ایران بود می‌دانستند.
گردآوری: فرنام نامور
