از اولین مالیات سبز ایران  ۲۰۱۹ تا کربن صفر  آلمان ۲۰۵۰

بسپار/ ایران پلیمر از موج اول انقلاب صنعتی – اختراع ماشین بخار و دستگاه های ریسندگی – در حوالی سالهای ۱۷۶۰ و خصوصا پس از موج دوم در ۱۸۶۰ میلادی با اختراع برق و تولید انبوه فولاد و توسعه راه آهن، همواره تاکنون – نزدیک ۲۶۰ سال – اهمیت انرژی های فسیلی به عنوان بزرگترین منبع قابل نقل و انتقال انرژی در خشکی، آسمان و دریا رو به تزاید بوده است .

خصوصا تحولات جنگ حهانی اول و دوم و سپس بحران نفتی ۱۹۷۰ و جنگ های منطقه خلیج فارس و جهش های قیمتی نفت خام طی ۵۰ سال اخیر از ۳.۵ تا ۱۴۰ دلار در هر بشکه و برگشت آن به حدود ۶۰ دلار، حرف های بسیاری برای گفتن دارد .

هم اکنون تولید و مصرف نفت خام در جهان حدود ۱۰۰ میلیون بشکه در روزست که حدود ۷۰ % آن کاربردهای مختلف سوخت و انرژی و ۳۰ % مصارف پتروشیمیایی دارد .

اما این افت و خیزها بدون چالش نبوده و نیستند .

 

اولین مالیات سبزایران ۲۰۱۹

آنچه در مرداد ماه ۱۳۹۸ در قوانین مالیاتی ایران تحت عنوان افزایش ۰.۲ % پایه مالیاتی برای تولید محصولات دارای پسماند مخرب محیط زیست  )شامل ۸ ردیف رنگ های حلال پایه، پلاستیک ها، محصولات کامپیوتری، الکترونیکی و …( یکی از واکنش های حداقلی و فوق العاده دیرهنگام و با بیش از ۳۰ سال تاخیر دولت ایران بود که بi قدر کافی مورد توجه جامعه مهندسی و علمی و فنی کشور قرار نگرفت.

این در حالی است که آلمان برای ۳۰ سال آینده خود آلمان ۲۰۵۰، پروژه کربن صفر را تعریف کرده که یکی از بلندترین گام های علمی، فنی و مهندسی تاریخ خواهد بود. به این موضوع هم به قدر کافی پرداخته نشده است!

 

چالشهای پیش روی تغییر الگوی تولید و مصرف انرژی جهانی

اول/ رشد دانش بشری از عوارض مصرف افسارگسیخته فرآورده های فسیلی و بروز بحران های متعدد زیست محیطی از حوادث مرگبار لندن ۱۹۵۳ تا شناخت ارتباط سرطان و چندین بیماری مهلک با مواد شیمیایی مختلف آلی و معدنی و سپس گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی و بحران پسماندها و … همگی باعث شدند تا طی ۵۰ سال اخیر به مرور و با شدتی بالا با امواج بزرگی از مبارزات گروه های سبز حامی محیط زیست مواجه باشیم که توانستند از اپوزیسیونی صرفا علمی و دانشگاهی، به بدنه قدرت های سیاسی و سطوح تصمیم سازی در جهان نفوذ کنند .

در این تغییر رویکرد، بیش از اراده و قدرت عاقله و خرد بشری، قدرت تخریبی تغییرات اقلیمی و ظهور پیشبینی های دانشمندان موثر بوده است. یعنی تغییر مواضع سیاستمداران به دلیل هزینه های کمرشکن تخریب منابع بوده و نه رشد دانش آنان.

دوم/ تولید و مصرف یکصد میلیون بشکه نفت خام، سوار بر تکنولوژیهایی است که در سراسر جهان پراکنده شده و گاه بی بدیل اند .

هسته مرکزی مصرف سوختهای فسیلی روی دوش تکنولوژی های موتورهای درون سوزند که ممکن است در خشکی – اعم از مسیرهای جاده ای، شهرها و خطوط ریلی – با رقیب مواجه شده باشند ولی در دریا و آسمان موتورهای دیزل و جت هنوز بی بدیل اند.

شک نیست که در خشکی قرارست تکنولوژی های موتورهای الکتریکی جای موتورهای قدیمی را بگیرد.

 

موتورهای درون سوز

در دمای بالا و در محاصره روغن مقاوم در برابر حرارت

سیستم خنک کننده روغن و آب (رادیاتور)

پیستون و میل لنگ ها و زنجیر 

سیستم انتقال قدرت گیربکس و گاردن تا چرخ جلو و عقب

وزن بالای موتور منتج به شاسی قوی و سنگین فلزی (مثلا ۲ تن وزن خودرو حدود ۱۵۰۰ کیلوگرم فقط شاسی و بدنه فولادی است)

 

ورود موتورهای برقی با وزن کمتر

علاوه بر حذف ضرورت استفاده از شاسی های فولادی سنگین و کاهش ۶۰ تا ۷۰ % وزن شاسی و بدنه فولادی ، مزایای بی شمار دیگری هم با خود دارد.

حذف کل موتور سنگین با عملکرد در دمای بالا

امکان استفاده از شاسی های کامپوزیتی با وزن کلی حدود ۴۵۰ تا ۶۰۰ کیلوگرم

حذف سیستم سوخت و انتقال سوخت از باک تا کاربراتور، انژکتورها، سوپاپ ها

حذف کل یا بخش بزرگی از سیستم های میل لنگ تا گیربکس و قطعات انتقال نیرو از موتور تا چرخ ها

حذف سیستم های خنک کننده روغن و آب و رادیاتورهای بزرگ

ضرورت استفاده از موتورهای برقی جدید و صدها سنسور مختلف و کامپیوترهای پیچیده در کل خودرو

 

همین تغییرات به معنی:

حذف بخش بزرگی از کاربری های نفت خام و پالایشگاه ها و محصولات پالایشگاهی است که شامل بخشی از سهم  ۷۰ % کنونی نفت خام می شود.

حذف بخش بزرگی از مصنوعات پلاستیکی و لاستیکی سیستم های فوق است.

بخش اعظم رنگ های سطوح فلزی به رنگ های سطوح پلیمری و کامپوزیتی بدل می شوند

کل رنگهای مقاوم به حرارت روی موتور تا انتهای مخازن و مجاری اگزوز و کاتالیست حذف می شوند

بخش بزرگی از تمام روغن های خنک کننده موتور و رادیاتور و نگهدارنده های شیمیایی مربوطه حذف می شوند

بسیاری تعمیرگاه ها، خدمات سرویس خودرو، پمپ های بنزین و حتی خطوط انتقال بنزین و گازوییل حذف می شوند

کارخانه های روغن سازی و ضدیخ و ضدجوش موتور و … تعطیل می شوند

سیستم های جوش فلزات با جوش پلاستیک یا چسب های مناسب جایگزین می شوند

تولید و ساخت بسیاری قطعات فلزی و پلیمری و کامپوزیتی سبک جدید، متناسب با نیاز خودروهای جدید، آغاز و به ازای آنها واحدهای پلیمری و پتروشیمیایی جدید رشد خواهند کرد

بخشی از عایق های رطوبتی و پلاستیزول های کنونی برای مهار خوردگی فلزات شاسی حذف و پلاستیزولهایی با هدف مهار صدا، لرزش و حرارت ادامه می یابند ‌

و البته دهها تکنولوژی دیگر دستخوش تغییر و تحول می شوند که از حوصله متن خارج است. در ازای آن تعدادی کارخانجات جدید که محصولات برقی و الکترونیک و کامپیوتر، موتورهای برقی و برنامه های کنترلی آنها و سیستم های تعمیر و سرویس و نگهداری آنها به چرخه تولیدات جهانی اضافه می شوند .

واحدهای شیمیایی و رنگ و رزین نیز، متناسب با محصولات جدید، باید بفکر رنگ و پوشش های جدید باشند .

 

سخن نهایی

چنانچه مشاهده می شود با این تغییر رویکرد، هزاران تکنولوژی در حال فروپاشی و هزاران تکنولوژی در حال ایجاد و فرآورش هستند.

همزمان هزاران کارخانه و میلیون ها شغل در شرف تعطیلی و هزاران کارخانه و میلیون ها شغل در حال ایجادند که باید مورد توجه تک تک ما قرار گیرند .

توجه به این نکته که نوع نیروی حرکتی از چه منبعی و در چه حرارتی تامین می شود، بسیار مهم است. توجه به روش انتقال قدرت از منبع تولید نیرو تا چرخ ها و هدایت و کنترل نیرو و حرکت نیز به همچنین.  

اولین جایگزین جدی سوخت های فسیلی، انرژی خورشیدی است که توسط باتری های قابل شارژ توسعه می یابد.

دومین انرژی، حاصل سوخت اکسیژن با هیدروژن است که از آب می شود گرفت.

هر دو این پیشنهادات بدون کربن هستند ولی از مباحث فنی مهمتر، پیامی است که آلمان با پروژه کربن صفر خود به جامعه فنی و سرمایه گذاران منتقل می کند. اینکه جهت سرمایه گذاریها و تحقیقات صنعتی به کدام مسیر برود، مهمتر از چالش های فنی گذرای کنونی است .

من با صفر شدن تولید کربن مخالفتی ندارم ولی به نظرم در مواردی عملیاتی کردن آن با مشکلاتی جدی مواجه است.

مهمترین مشکل صفر کردن تولید کربن، در سوخت هواپیماها و کشتی هاست. البته به جز موتورهای اتمی برای کشتی ها و زیردریایی های نظامی که فعلا فقط کاربردی بسیار محدود دارد و حتی در حوزه نظامی هم گسترده نیست.

راهکار کربن صفر برای خودروهای سبک و سنگین، قطارها و کلیه وسایط نقلیه جاده ای و ریلی تقریبا حل شده ولی در دریا و آسمان حتی در حد تئوری نیز کار جدی برای حذف کربن نشده است و موتورهای دیزل در دریا و موتورهای جت در آسمان، حرف آخر را می زنند .

اساسا وظیفه سیاست گذاران و دولتها همین است که خطوط آینده را با روش های متخلف تشویقی و ترغیبی و گاه اعمال سیاستهای_مالیاتی و … مشخص کنند .

بدون شک احتمال به صفر رسیدن کربن تا سال ۲۰۵۰‌ ممکن است هرگز محقق نشود ولی به طور قطع بخشی از آن بدون تردید حتی در ۱۰ سال آینده محقق می شود و حداقل خودروهای شخصی و تجاری و بخش بزرگی از ناوگان ریلی در جهان، برقی خواهند شد .

حال باید پرسید که صنایع و دولت مردان ما در ایران، خود را برای این تحولات شگرف، آماده کرده اند؟

مالیات ۰.۲ % در غیاب صدها استاندارد زیست محیطی و برنامه های جامع مدیریت پسماند، پاسخگوی تحولات موج چهارم انقلاب صنعتی از ۲۰۰۵ تا ۲۰۵۰ میلادی بوده و هست؟!

 

شهرام یزدی

کارشناس ارشد صنایع رنگ و رزین

 

متن کامل یادداشت  را که در شماره   203 پوشرنگ ویژه پوشش های آب پایه  در پایان  شهریورماه  منتشر شده است، بخوانید.

در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های 02177523553 و 02177533158 داخلی 3 سرکار خانم ارشاد تماس بگیرید. نسخه الکترونیک این شماره از طریق فیدیبو قابل دسترسی است.