آيا رنگ هاي به اصطلاح “نانو” عرضه شده از سوي برخي توليدكنندگان رنگ، واقعا ويژگي هاي متمايز و منحصر به فردی دارند؟
بسپار/ ایران پلیمر امروزه ” نانوتكنولوژي” نقش ويژه اي در ابعاد مختلف زندگي انسان دارد به طوري كه پيش بيني مي شود اين فناوري جديد بخش عظيمي از تكنولوژيهاي آينده در حوزه هاي مختلف اعم از علوم سطح، شیمی آلی، زیست شناسی مولکولی، فیزیک نیمه هادی ها، ذخیره انرژی و مهندسی مولکولي را دربرگيرد. كنترل و مهندسي مواد در ابعاد اتمي و مولكولي منجر به توليد محصولات با كيفيت بسيار بالاتر و يا خواص منحصربفرد مي گردد. از سوي ديگر مانند هر تكنولو‍ژي جديد، چالشي در خصوص پیامدهای منفي فناوری نانو از جمله نگرانی در مورد سمیت و اثرات زیست محیطی نانومواد وجود دارد. با توجه به هزينه بالا، تكنولو‍ژي توليد پيچيده و مشكلات زيست محيطي نانومواد، استفاده از اين فناوري تنها در مواردي كه تكنولوژيهاي موجود پاسخگوي نيازها و الزامات فني مشتريان نباشد توجيه خواهد داشت. صنايع توليد رنگ و پوشش نيز مانند صنايع ديگر از مزاياي نانوتكنولوژي در جهت بهبود كيفيت محصولات خود بهره مي برد. به طور مثال رنگهاي ترافيكي به عنوان یک محصول علامت گذاری مقرون به صرفه شناخته مي شوند که به افزایش ایمنی جاده های عمومی و كيفيت عبور و مرور کمک كرده و برای ترسيم خطوط علامت گذاری محوري و افقي در جاده ها و بزرگراه ها، یا سایر سطوح ترافیکی از جمله پارکینگ ها، پیاده روها و باند فرودگاه ها مورد استفاده قرار مي گيرند. ويژگيها و خواص مورد انتظار رنگهاي ترافيكي غالباً در استانداردهاي ملي ايران مانند استاندارد ملي 3758 و يا 21194 ذكر گرديده است. چالشهاي موجود در صنعت رنگهاي ترافيكي عبارتست از ماندگاري كم رنگهاي ترافيكي ترموپلاست ( حدود 9 ماه)، چرك پذيري بالا و مشكلات زيست محيطي ناشي از وجود حلال. بديهي است اگر نانوتكنولوژي قادر باشد با حفظ قيمت، اين معضلات را كاهش دهد، توسعه و گسترش آن و قرار دادن الزامات جديد فني در استانداردها منطقي به نظر مي رسد. ليكن با توجه به محدوديت هاي فني-اقتصادي نانوتكنولوژي در كشور ما كه پيشتر در خصوص آن بحث گرديد به نظر مي رسد توليد رنگهاي ترافيكي تحت عنوان ” رنگهاي ترافيكي نانوكامپوزيت” تنها در صورتي توجيه پذير است كه چالشهاي پيش روي اين صنعت را مرتفع نمايد در غير اين صورت استفاده تبليغاتي از واژه “نانو” در محصولات، بدون وجود ويژگيهاي فني فوق العاده نسبت به همتاي ميكرويي نه تنها به پيشرفت صنايع كمك نمي كند بلكه به يك آفت جدي در مسير رشد صنايع داخلي بدل خواهد شد.قصد ما اينجا، پرداختن به مقوله تكنيكال و فني رنگ هاي نانو نيست، بحث اين است كه در بازاري كه مشتريان آگاهي چنداني از كيفيت نداشته و اصطلاحا Quality Conscious نيستند، اتلاق ويژگي هاي جذاب دهان پركن براي ربودن دل مخاطبان و حتي در برخي موارد، فريفتن مشتريان كاري اخلاقي است يا خير؟
در اواخر دهه هفتاد شمسي موجي در ميان فعالان عرصه صنعت به راه افتاده بود، به نام موج ايزو، شركتهاي بسياري در صنايع مختلف، به نوعي نداشتن “ايزو” را براي خود ننگ و عار مي دانستند و فارغ از اندك دانشي در خصوص كاركرد و عملكرد استانداردهاي ايزو، تحت هر شرايطي و به هر قيمتي به دنبال كسب ايزو بودند تا به سرعت لوگو و علامت استاندارد مديريت كيفيت ايزو را روي محصولات خود الصاق كنند و روي آن مانور دهند. اين موضوع به ويژه در صنعت رنگ، كه مشتريان آن، چندان اِشرافي به كيفيت رنگ نداشتند و تنها به مانورهاي تبليغاتي شركت ها توجه نشان مي دادند، بسيار مشهود بود. چه بسيار شركتهايي كه حتي قادر به برآورده ساختن حداقلي ترين الزامات استاندارد نبودند، اما گواهي هاي سيستم مديريت كيفيت را با خود به يدك مي كشيدند!
امروز و پس از گذشتن قريب به بيست سال مجددا شاهد اين مانور ها اين بار با رنگ و لعابي جديد، در قالب محصولات نانو هستيم. در بحث بازاريابي و فروش مقوله اي در محافل حرفه اي به عنوان F.A.B مطرح است. بدين معنا كه هر محصول توليد و عرضه شده داراي ويژگي ها (Features)، مزيت ها (Advantages) و منفعت ها (Benefit) است. در بازارهاي به بلوغ رسيده به ويژه در بخش B2C اين مزيت ها و منفعت ها هستند كه ملاك اصلي خريداران براي انتخاب محصول محسوب مي شوند. توليدكنندگان در اضافه كردن يك خصلت و ويژگي جديد بايد به منافعي كه اين ويژگي براي مشتريان به همراه مي آورد، تمركز كنند. اين ويژگي جديد و منحصربفرد در خصوص رنگهاي ترافيكي مي تواند خود تميز شوندگي، مقاومت سايشي فوق العاده و يا ميزان بازتاب عالي باشد كه به سبب اين ويژگي تمايز مشهود بين رنگهاي ترافيكي نانو و نوع متداول ايجاد گردد.
در واقع قدري جسورانه مي توان چنين گفت كه صرف استفاده از ماده نانويي در فرمولاسيون رنگ بدون اينكه تفاوتي را در محصول ايجاد كرده و منفعتي براي مشتري به همراه داشته باشد، صرفا يك عوامفريبي تجاري، شو تبليغاتي و سوء استفاده از ناآگاهي مشتريان است. توليد محصول نانو هزينه هايي را به شركت ها متحمل مي كند كه عليرغم افزودن ويژگيهاي كيفي منحصر به فرد به محصول، رقابت پذيري قيمتي محصولات را، آن هم در اين بازار قيمت محور رنگ، عملا غيرممكن مي سازد، مگر اينكه ويژگي نانو را به همان سبكي كه از سوي دستفروشان در ايستگاه هاي مترو براي تبليغ جوراي هاي به اصطلاح “نانو” استفاده مي شود، تقليل دهيم!
كاملا مشهود است كه امر اخلاقي و توجه به اخلاقيات در كسب و كار به ويژه در بازارهايي كه مشتريان آگاهي چنداني از كيفيت نداشته و تشخيص سره از ناسره براي آنها دشوار است، بيش از ساير حوزه ها اهميت پيدا مي كند.
متاسفانه ساختار و بافتار سنتي صنعت رنگ به ويژه در حوزه رنگ هاي ساختماني و ترافيكي، تا حد بسياري متأثر و ناشي از مشي برخي بازيگران اصلي اين صنعت يعني بعضي توليدكنندگان بوده است، به اين معنا كه به جاي اينكه توليدكنندگان درصدد ايجاد تحول در عرصه اين صنعت باشند بيشتر تلاش كرده اند تا با توسل به همان ابزارهاي سنتي و همان ابزارهاي دم دستي كه در بازارهاي نه چندان پيچيده به كار گرفته مي شود، بيشتر خود را با فضاي مشتريان و مخاطبان و بازار اين كالاها وفق دهند و متاسفانه در اين راه از هر ترفندي براي ماهي گرفتن از آب گل آلود ناآگاهي مشتريان بهره مي گيرند.
با اين تفاسير، لزوم مداخله نهادهاي بالادستي و قانونگذار در اين ميان به شدت احساس مي شود. متاسفانه فرهنگ برتري كميت بر كيفيت در بازار، ردپاي خود را در تفكر توليدكنندگان هم بر جاي گذاشته و برخي از دست اندركاران تلاش مي كنند تا با رديف كردن انواع و اقسام گواهينامه ها و تأييديه ها – كه در بسياري از مواقع به زحمت مي توان كاركرد و تأثير اين مدارك و مستندات را در محصولات و خدمات عرضه شده از سوي توليدكنندگان يافت- تلاش مي كنند تا بر ذهن مخاطبان و مشتريان هدف اثر بگذارند و همين فضا تلاش براي بهبود حقيقي كيفيت را عقيم گذارده و توليدكنندگاني كه بايد فرامحلي و فرامرزي فكر كرده و به فكر بازارهاي صادراتي باشند، با تزيينات ظاهري و نه توجه به الزامات زيربنايي دست به اقداماتي مي زنند كه تنها مصرف داخلي داشته و عملا كاري را از پيش نخواهند برد.
دکتر رضا اسدی
دکترای مدیریت استراتژیک دانشگاه علامه طباطبایی
متن کامل این مقاله را در شماره 219 دوماهنامه پوشرنگ از گروه مجلات بسپار که در پایان دی ماه منتشر شده است، می خوانید.
در صورت تمایل به دریافت نسخه نمونه رایگان و یا دریافت اشتراک با شماره های ۰۲۱۷۷۵۲۳۵۵۳ و ۰۲۱۷۷۵۳۳۱۵۸ داخلی ۳ سرکار خانم ارشاد تماس بگیرید. نسخه الکترونیک این شماره از طریق فیدیبو و طاقچه قابل دسترسی است.
