محمدتقی برخوردار، سلطان لوازم خانگی ایران: فراموش شد، فراموش کرد!

بسپار می نویسد، محمدتقي برخوردار يكي از بزرگ ترين پدرخوانده هاي صنعت ايران و فرزند بانی مسجد معروف برخوردار یزد است. او در کنار حاج محمدتقي ايرواني، محمود و احمد خيامي، حاج جليل خسروشاهي و احمد لاجوردي يكي از پنجگانه هاي دوران تحول صنعت در دهه 40 و 50 خورشیدی در ايران بود.

محمدتقي برخوردار جز نبوغ و استعداد درخشانش، به دوراني خوش درخشيد كه سكان اقتصاد ايران رو به تحول و شكوفايي نهاد و كساني در راس امور اقتصاد قرار گرفتند كه از قضا در هماهنگي و همنوايي در تاريخ سياسي- اقتصادي ايراني مثال زدني بود.

حاج محمد تقی، دومین پسر خانواده حاج محمد حسین سال 1303 در یزد بدنیا آمد.

حاج محمد تقی برخوردار از کودکی در تجارتخانه پدر کار می کرد تا اینکه 18 ساله شد و دیپلمش را در سال 1321 گرفت. 
نام “برخوردار” به اين دليل به آنها نسبت داده شده بود كه واقعاً صاحب مال و مكنت بسيار بودند. پدر حاج محمدتقي برخوردار‌ در يزد تجارتخانه داشت و از هند چاي و رنگ و پارچه وارد مي‌كرد و به شهرهاي مختلف ايران مي‌فرستاد.

حاج محمدتقي برخوردار نسل سوم از خانواده برخوردارها بود كه از زمان ناصر‌الدين شاه در يزد به تجارت مشغول بودندو علاقه به تجارت باعث گردید که در تجارتخانه حکیم زاده حدود سه سال ، علاوه برکار ،مسائل مالی پدرش را پیگیری نماید . او به تحصیل در دانشگاه رغبتی نداشت،کار دولتی را نیز نمی پسندید و بیشتر دلباخته تجارت بود، در سن 21 سالگی فعالیت مستقلش را در تهران با حمایتهای پدرش شروع نمود. در تهران حجره ای در سرای امید رو به روی مسجد شاه خرید و تجارت را پیشه کرد.

محیط بزرگ تهران ، حضور تجار بزرگ در آن و ورود و خروج تجار خارجی و آشنائی برخوردار با آنها تاثیر مهمی در حرکتهای بعدی او ایفا نمود.
پس از پدرش نقش به سزائی در توسعه بنگاه داری و فعالیتهای اقتصادی خانواده  داشت.

کارت بازرگانی نداشت و تا سالها به نمایندگی از پدر و سه برادر دیگرش در شرکت خانوادگی پدر کار می کرد،پس از فوت پدر در سال 1340 بود که برادران برخوردار مسقل شدند و محمد تقی به همراهی هاشم کار را پی گرفت.محمد تقی تا 25 سالگی به صادرات و واردات در شرکت پدر مشغول بود و پس از استقلال به واردات وسایل مدرن خانگی پرداخت.

برخوردار با اینکه تحصیلات دانشگاهی نداشت.دارای فکر مدرن و سنت شکن در مدیریت شرکت هایی بودکه تاسیس می کرد.

بر خلاف پدر که خرید و فروش محصولات کشاورزی را پیشه کرده بود، محمد تقی علاقه عجیبی به وارد کردن لوازم مدرن زندگی آن روزها مثل پنکه، رادیو، یخچال و ماشین حساب داشت. 15 سال طول کشید که او به فکر ساختن همین وسایل در ایران بیفتد. این کار در آن زمان جسارت بسیاری می خواست.

ايران در دهه 1340 هجری شمسی شاهد تاسيس و رشد صنايع لوازم خانگی بود. يکی از مهمترين عوامل اين رشد فعاليت کارآفرينانه حاج محمد تقی برخوردار است.

 او را بواسطه تاسیس اولین کارخانه های تولید لوازم خانگی درایران، پدر این صنعت نام نهاده اند. در آخرين تحقيقات موجود پيرامون او و خاندان اقتصادي اش به قلم دكتر علي اصغر سعيدي و فريدون شيرين كام بيشتر به شيوه تجارت و نوع مديريت و نظارت او تاكيد شده است، اگرچه او وجوه ناشناخته ديگري هم داشت.

برخوردار به تدريج نمايندگي راديو، باتري و لوازم برقي رافائل را دريافت كرد و كسب و كار خود را توسعه داد.

سپس به ژاپن رفت و نمايندگي پنكه توشيبا را به دست آورد. در فاصله سال هاي 1330 تا 1332 با قطع صدور نفت، درآمد صادراتي ايران محدود شد. لذا كاهش درآمدهاي ارزي محدوديت هايي براي وارد كننده ها پديد آورد.

او در سال 38 شرکت پارس الکتریک و در سال 47 شرکت تهران الکتریک را برای واردات و گرفتن نمایندگی شرکت های معتبر بین اللملی بنا نهاد.

از سال 41 برخوردار دست به کار تولید برخی از محصولاتی شد که وارد می کرد.این کار برای تاجر جوانی که می خواست پیچیده ترین محصولات آن روزگار را تولید کند، خطر بزرگی محسوب می شد. اولین شرکتی که تاسیس کرد، شرکت باتری سازی بود. در سال 1341 با همکاری شرکت ری .او.واک آمریکا در سه قطع باتری تولید کرد که بر آن (قوه پارس) نام نهاد. ابتدا امریکایی ها 85 درصد سهام شرکت را در اختیار داشتند.

اما چند سال که گذشت برخوردار توانست 70 درصد سهام را از آن طرف ایرانی کند.

قوه پارس در12 سال سه کارخانه تاسیس کرد.

این شرکت اکنون یکی از شرکتهای مهم لوازم خانگی ایران است. برخوردار تنهابه لوازم خانگی بسنده نکرد. او تصمیم گرفت شرکت هایی تاسیس کند که به طور تخصصی لوازم برقی تولید می کنند. با همین فکر در سال 51شرکت ورشکسته کالای الکتریک را خرید تا سرپیچ و کلید و پریز تولید کند و بعدها به ساخت انواع ساعت سیکو رو آورد. در سال 54 با همکاری لگراندفرانسه و بانک توسعه صنعتی و معدنی شرکت کالای البرز را تاسیس کرد که کارش تولید انواع کلیدو پریز، دوشاخه، آنتن و فیش تلویزیون بود.

[EasyDNNGallery|18971|Width|400|Height|400|position||resizecrop|False|lightbox|False|title|False|description|False|redirection|False|LinkText||]

کشاورزی یکی از سنت ها در خاندان برخوردار بود و او در اوج روزگاری که تلویزیون و پلوپز تولید می کرد به فکر تاسیس شرکتی برای کشاورزی و صادرات محصولات خصوصا” پسته که سنت خانوادگی اش بود افتاد. در سال 51 شرکت کشت و صنعت جیرفت را تاسیس کرد. این شرکت توانست یک سردخانه، کارخانه رب گوجه فرنگی و کارخانه تن ماهی داشته باشد. در همان دوران برخوردار به تولید فرش هم رو آورد و شرکت فرش پارس را تاسیس کرد. در سال 1350 این شرکت کار خود را برای تولید فرش ماشینی، موکت و موکت نمدی شروع کرد. فناوری کارخانه های این شرکت از آلمان و سوییس و انگلستان آمده بود. برخوردار تولیدی لباس هم داشت. او در سال 1354 شرکت پوشش را راه اندازی کرد که مخمل، حوله، جوراب و لباس زیر تولید می کرد.

حاج محمد تقی برخوردار با اینکه نیروی خود را لوازم خانگی متمرکز کرده بود اما در دیگر صنایع نیز دستی داشت. او در سال 52 سه شرکت کارتن البرز، کاشی پارس و سرامیک البرز را تاسیس کرد. کارخانه کارتن سازی او دوبار سوخت و تجهیزاتش از بین رفت اما دوباره با اصرار برخوردار احیا شد. برخوردار به عنوان سهامدار نیز در چند شرکت از جمله لامیران (تولید انواع تیغ)، سیمان کرمان، آبگینه (تولید انواع شیشه) و کمپرسورسازی ایران (تولیدکننده تجهیزات مورد نیاز لوازم خانگی پارس) سهامدار بود. اشتیاق و تبحر او در اقتصاد باعث شد به عضویت هیات مدیره سه بانک و یک شرکت بیمه نیز در بیاید. او در 15سال 13شرکت تاسیس کرد و بهترین دوران تولید لوازم خانگی ایران گذراند.

روش مدیریتی او نیز مدرن بود. برای مثال تبلیغات برای برخوردار بسیار مهم بود. محصولاتش بروشور داشت و در شهرهای مختلف نمایندگی مجاز داشت و سرویس سیار را برای تعمیر محصولات در منازل راه اندازی کرد. او به تدریج در کنار شرکت های تولیدی تلاش کرد شرکت های خدماتی و سرمایه گذاری مجزایی ایجاد کند. بر اساس روش های نوین مدیریت بخش صنعت را از بخش بازرگانی و خدمات جدا کرد.

یک سال بعد در سال 1342 حاج محمد تقی بزرگترین کار زندگی اش را انجام داد و شرکت پارس الکتریک را تاسیس کرد. او موفق شد در کارخانه های این شرکت رادیو و تلویزیون بسازد و در سال 1356 تلویزیون رنگی هم تولید کرد. محصولات این کارخانه تحت لیسانس توشیبا، شاوب لورنس و بعدها گروندیک بود. پارس الکتریک در اوج کار خود سالانه 200 هزار دستگاه رادیو و تلویزیون تولید می کرد.

یکی از رازهای سحرآمیز کارآفرینان و صاحبان صنایع و سرمایه در عصر پهلوی دوم موفقیت در چگونگی رشد و توسعه پایدار و امنیت کسب و کار آنها بود. کتاب “موقعیت تجار و صاحبان صنایع در ایران عصر پهلوی” به صراحت و دقت، علل موفقیت این نوع صنایع را کالبدشکافی کرده و برخی را به وضوح تشریح کرده است. الگوی انسان مداری در مدیریت، توسعه و گسترش موزون در صنایع، شوق تولید اشتغال، کارایی و بهره وری در معیار ارزیابی های نیروی انسانی، واگذاری متواضعانه مسوولیت به مدیران میانی و فوقانی، استقلال و پرهیز از هژمونی قدرت حاکم غالباً از مولفه هایی بود که در موفقیت کارنامه صنعتی و ماندگاری حاج محمدتقی برخوردار اثر بسزایی داشت.

سال 57 اخبار انقلاب اسلامی ایران همه دنیا را پر کرده بود.حاج محمد تقی در انگلستان بود و شنیده بود که کارگران کارخانه های او هم اعتصاب کرده اند. می خواست به ایران باز گردد اما فرودگاه ها بسته بودند و او ناچار بود صبر کند. رهبر انقلاب که به ایران بازگشت، پروازها از سر گرفته شد و حاج محمد تقی به ایران آمد. در همان روزهای اول به مدرسه رفاه رفت و یک دوربین مدار بسته به مدرسه رفاه هدیه کرد. او محمدتقی برخوردار سلطان لوازم خانگی ایران بود و با این هدیه نمادین می خواست حسن نیت خود را نشان دهد. منتظر بود تا روزهای آرام تر بیایند کارخانه ها باز شوند و کارش را از سر بگیرد که خبر مصادره ها را شنید. در مرداد ماه سال 58 اسامی 52 نفر مشمول بند (ب) ماده 2 قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران اعلام شد. طبق این بند اموال 52 سرمایه دار به تملک دولت موقت در آمد.

نام برخوردار موسس شرکت پارس الکتریک و قوه پارس نیز جزء این 52 سرمایه دار بود.

در این فهرست اسامی مشهوری مانند نام برادران خیامی، مالکان ایران ناسیونال، برادران خسرو شاهی، مالکان شرکت صنعتی مینو، برادران لاجوردی مالکان گروه صنعتی بهشهر، محمد رحیم ایروانی موسس کفش ملی و اخوان کاشانی موسس کاشی سعدی نیز در کنار نام برخوردار به چشم می خورد.

حاج محمدتقی برخوردار پایه‌گذار صنایع نوین در ا یران در شرایطی چشم از جهان فروبست که حتی تا پایانی‌ترین روزهای حیات خود خبر از کارخانه‌های مصادره شده‌ می‌گرفت!

روایت می‌کنند او در روزهای ابتدای انقلاب اعلام کرده‌بود به صورت رایگان کارخانه‌های مصادره شده را اداره خواهد کرد ولی مدیران اقتصادی و انقلابی چندان در کار همراهی با او نبودند.

محمدتقی تا مدت‌ها به دفتر یکی از شرکت‌های کوچک خود می‌رفت و روزها را به مرور خاطرات می‌گذارند که بازهم به او اعلام کردند،‌ شرکت هم مصادره شده‌است.

 و از راه همان شرکت به سوی خانه خود رفت. مدتی بعد حاج محمدتقی به بیماری الزایمر دچار شد. در مراسم یادبود او نقل می‌کردند، حاج محمدتقی سرپرستی ۲۰۰ کودک یتیم را برعهده داشت.

 

گردآوری: فرنام نامور