سهم ما در حادثه غمبار برمشور چقدر است؟

دکتر محمد رحیم واثقی، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز با ارسال یادداشتی به بسپار از دلایل بروز فاجعه برمشور می نویسد که قابل تعمیم به سایر مراکز انباشت زباله نیز هست. در اینجا بخش هایی از یادداشت یاد شده را می خوانید و در نخستین شماره منتشره ماهنامه بسپار متن کامل آن را خواهید یافت: چند روزی از فاجعه کشته شدن جمعی از کارشناسان شهرداری و نیروهای صدیق آتشنشان در سایت دفن زباله برمشور شیراز گذشت. در اخبار آمده بود که خانواده قربانیان پس از شنیدن این خبر به سایت برمشور هجوم برده بودند تا شاید بتوانند کمکی برای نجات این افراد باشند و یکی از مشکلات نیروی انتظامی ممانعت از ورود افراد به این سایت بوده است. شاید طرح این سوال کمی عجیب بنظر برسد که آیا ما هم در این حادثه سهمی داریم؟ مدتی قبل بدنبال انجام پروژه ای تحقیقاتی، از این سایت بازدیدی داشتم و پیش بینی چنین واقعه ای را می شدکرد و تلاش کردم که به این نتیجه برسم که آیا در آن سایت راه دیگری برای بازیافت زباله وجود دارد که جواب منفی بود که دلایل آنرا ذکر خواهم کرد.
در این مبحث دنبال این نیستم که چرا در این سالها الگوی مصرف در زندگی ما به این سمت رفت، چرا قیمت بطری آب معدنی بیشتر از قیمت آب حاوی آن است، چرا هر مغازه میوه فروشی بطور متوسط روزانه 70 تا 100 کیلوگرم کیسه پلاستیک مصرف می کند، چرا مسابقه استفاده از مواد بسته بندی مضر برای محیط زیست در بین تولید کنندگان بالا گرفته است و از هر جنس مصرفی ما چه هزینه ای را برای بسته بندی می پردازیم، و هزاران چرای دیگر. در حال حاضر در شیراز روزانه نزدیک به 1100 تن پسماند تولید می شود. از این میزان بخش کمی طی طرح تفکیک از مبدا و طرح تولید کود ورمی کمپوست جداسازی و بازیافت می شود و بخش باقیمانده به سایت دفن پسماندها در منطقه برمشور حمل می شود. با توجه به تولید روزانه پسماند در شیراز، سالیانه 360000 تن پسماند به سایت برمشور منتقل می شود. آمارهای اجمالی حاکی از وجود 91/66 درصد مواد فساد پذیر، %63/4 کارتن و مقوا، %35/1 فلزات، %77/9 مواد پلیمری، %22/2 شیشه و %37/14 مواد غیربازیافت می باشد.متاسفانه سهم مواد فساد ناپذیر در پسماند، بطور فزاینده ای روبه افزایش بوده و آمار سالهای گذشته موید این مدعا می باشد. اگر %91/66 مواد فساد پذیر در پسماند موجود است، چرا امکان بازیافت آن تقریبا صفر بوده و بخاک سپرده می شود؟! مواد فسادپذیر پسماند منبع بسیار مناسبی برای تولید کود کمپوست می باشند ولی در صورتی که خالص باشند. در بررسی اجمالی از نحوه جمع آوری و حمل زباله، مشخص می گردد که تنها مشکل در بازیافت زباله، نحوه جمع آوری آن می باشد. زباله جمع آوری شده از در خانه ها، به سایتهای موقت در شیراز منتقل شده و یک جداسازی اجمالی می گردد و در راستای صرفه جویی در حمل و نقل، پرس شده و در کامیونهای بزرگتر به سایت برمشور منتقل می شود. اینجاست که در سایت برمشور هیچ امکانی برای جداسازی وجود ندارد چون زباله کاملا پک شده است و اجزا آن در هم تنیده اند. اینجاست که وظیفه ما تک تک افراد جامعه در نحوه تحویل زباله به شهرداری بسیار مهم بوده و مشخص می گردد که ما در تشکیل سایت پسماند سهم اصلی داریم.اگر از تمام مضرات دفن زباله چشم پوشی شود، سایت برمشور در قرنهای آینده امکان بازگشت به یک زمین معمولی نخواهد داشت و امکان نفوذ شیرابه به لایه های عمقی تر یا آبهای زیر زمینی وجود دارد.
در بررسی اجمالی از فراوری زباله در دنیا، بنظر می رسد که دفن زباله تقریبا در بیشتر نقاط دنیا منسوخ شده و این روش حتی در کشورهای عربی همسایه هم دیگر کاربردی ندارد. اینجاست که ارزش افزوده پسماند مشخص می¬شود و بجای دفن آن می توان آنرا براحتی بازیافت کرد.
پس می¬توان نتیجه گرفت که اولین گروه در حلقه بازیافت مردم می باشند که با آموزش و برنامه ریزی کار را برای بازیافت پسماند آسان می کنند. بعد آن ماموران جمع آوری می باشند که بایستی به مضرات مخلوط شدن ضایعات مطلع باشند و امکان جداسازی را تسهیل کنند. و نهایتا سایتهای بازیافت که بایستی در آنها امکان جداسازی سریع و فراوری پسماند وجود داشته باشد.
در شرایط حاضر، هیچ راهی برای نجات برمشور نیست مگر عزم عمومی برای جداسازی زباله در مبدا و فراوری آن بوسیله مسئولان زیربط.
به امید روزی که هیچ پسماندی به برمشور حمل نشود و خاطره فاجعه هفته گذشته از اذهان رخت بر بندد.