مقالات

تحلیل بسته دوم خروج از رکود در دولت یازدهم

شهرام یزدی 

کارشناس ارشد صنایع رنگ و رزین


اقتصاد ایران یکی از بی ثبات ترین و آسیب پذیرترین اقتصادهای جهان است.

این جمله یکی از اساتید اقتصاد ایران را باید با دقتی ویژه خواند و بدان اندیشید. ولی چرا ؟

اقتصاد ایران ظرف سالهای گذشته لطمات و صدمات بی نظیری را از سوء مدیریت ها و تحریم های داخلی و خارجی متحمل شده است و به عناوین مختلف گرفتار مشکلات ساختاری و ریشه دار شده و بطرز عجیبی مواجه با دوره های پیاپی و متوالی و گذرای رکود و رونق گردیده است. رکودها و رونق هایی که هریک از دلایل متفاوتی برخوردارند و برای خروج از هر دوره رکود یا تورم باید از راهکارهای متفاوتی استفاده شود.

بسته دوم خروج از رکود دولت یازدهم در پائیز 1394 به همین دلایل با بسته سال 1392 متفاوت است. بی شک برای تحلیل این بسته و بسته قبلی باید به ریشه های رکود در هر دوره توجه شود. برای این منظور نیم نگاهی گذرا به شرایط کشور می کنیم.

 

1-                 صنایع و اقتصاد ایران در سالهای 1392 تا 94 با چه معضلاتی دست به گریبان بود؟

بیان دردهای اقتصاد ایران در طول سالهای دولت نهم و دهم جز در قالب گزارش دهها صفحه ای ممکن نیست. با این حال من سعی دارم تنها تعدادی از عوامل بسیار مهم و تأثیرگذار بر وضعیت صنایع کشورمان را بصورتی بسیار خلاصه و اجمالی بیان کنم و بخش عمده ای را با کمک تصاویر و گراف های موجود به نمایش درآورم. 

 

الف ) بدهی های دولت بزرگ ترین قفل بر اقتصاد کشور

انتقال دولت و تغییر مدیریت کلان اقتصادی در سال 1392  در حالی اتفاق افتاد که دولت دهم میراثی بس شوم برای وراث خود و کل اقتصاد ایران در چندین سال آتی بجا گذاشته بود. دولت دهم که در سالهای 1390 و 1391 توانسته بود بالغ بر 119 و 91 میلیارد دلار درآمد نفتی کسب کند ولی بعلت بی تدبیری و سوء مدیریت با اولین تکانه بزرگ خارجی یعنی تحریم های سازمان ملل و غرب، علاوه بر افت 4 برابری ارزش پول ملی در 2 سال ( از 9400 ریال به 37000 ریال )، با رشد اقتصادی منفی 6.8 % و رکود 40 درصدی مواجه شد.

در شرایطی که بودجه عمرانی کل کشور در سال 1393 به 30 هزار میلیارد تومان رسید، دولت دهم بدهی سنگین و نجومی 404  هزار میلیارد تومانی یعنی حدود 115  میلیارد دلار – با احتساب هر دلار 3500 تومان – برای آیندگان باقی گذاشت که بشکل زیر قابل تفکیک است:

1-                  بدهی به صندوق های تأمین اجتماعی و بیمه ها حدود 200  هزار میلیارد تومان یعنی حدود 57 میلیارد دلار

2-                  بدهی به بانک ها …   حدود 154  هزار میلیارد تومان یعنی حدود 44 میلیارد دلار

3-                  بدهی به پیمانکاران … حدود  50  هزار میلیارد تومان یعنی حدود  14 میلیارد دلار

البته با احتساب هر دلار  2900 تومان یعنی نرخ ارز مرجع، رقم های فوق معادل دلاری به ترتیب به 69  و 53 و 17 میلیارد دلار و با مجموع بیش از 139 میلیارد دلار می رسد!!!

این در حالی است که درآمد نفتی دولت در سال 1393 فقط 25 میلیارد دلار بود!

دوستان توجه داشته باشند که ارقام دیون دولت ها اغلب محرمانه است و به ندرت به شکل رسمی منتشر می شود و لذا باید اعداد را از میان گزارشات کارشناسی و پاره ای اظهارات پراکنده مقامات کشور استخراج کرد.

              

ب ) قفل دوم؛ نقدینگی کلان و افزایش پایه پولی

از سویی نقدینگی سرگردان در جامعه نیز که ظرف دو دوره دولت نهم و دهم از حدود 60 هزار میلیارد تومان به بیش از 800 هزار میلیارد تومان افزایش یافته بود. ضمن اینکه رقم 30 تا 40 هزار میلیارد تومان نیز نقدینگی مؤسسات مالی و اعتباری غیر بانکی بود که تحت نظارت بانک مرکزی فعالیت نمی کردند و به مدد عدم شفافیت نظام اقتصادی اقدام به جذب نقدینگی بازار کرده و در قبالش بهره های 25 تا 28 درصدی به سپرده گذار می دادند و بدین ترتیب نرخ بهره در نظام بانکی و بازار آزاد را تحت تأثیر قرار می دادند. نقدینگی این مؤسسات نیز عمدتاً در بازار زمین و مسکن و خرید و فروش ارز و طلا متمرکز بود. بازارهایی که در سایه تورم های بالا و افزایش قیمت های شتابان، می توانست پرداخت بهره های فوق را توجیه پذیرتر کند. علاوه براین بازار زمین و ساختمان، فاقد حسابرسی های معمول اقتصادی است و می توان درآمدها و هزینه هایش را تا حد زیادی پنهان ساخت و بخشی از آنرا بنام گسترش شعب و در قالب سرمایه گذاری ثابت انجام داد. چنین مؤسساتی نه مالیات واقعی به دولت می دادند و نه سپرده قانونی نزد بانک مرکزی داشتند و نه تسهیلات تکلیفی و نظارت های بانک مرکزی را دارند و از این طریق بیش از بانک های رسمی توان وام دهی داشتند. لذا می بینیم که نقدینگی بازار به سمت امور تولیدی سوق پیدا نمی کرد.  

 

ادامه این مقاله را در شماره 159 بسپار/ ویژه نامه پوشرنگ آبان ماه 1394 بخوانید. 

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا