امسال و در نمایشگاه K به روزترین ها در صنعت بازیافت ارایه می شود/ بازیافت سنجه ای ضروری برای اقتصاد چرخشی
گروه ترجمه و تولید محتوا در بسپار/ ایران پلیمر صنعت پلاستیک در برابر اتهامات از خود دفاع می‌کند اما در عین حال باید ایده‌هایی را برای آینده مطرح کند که نشان می‌دهد پلاستیک‌ها با اصل حفظ محیط زیست سازگارند. مسائلی مانند سیستم‌های جمع‌آوری ضایعات و سرعت جمع‌آوری آن، روش‌های بازسازی، بازیافت و اقتصاد چرخشی، امروز از مسائل اصلی در نمایشگاه بین‌المللی K 2019 است. بازدیدکنندگان این رویداد از راهکارها و پیشنهادهای گوناگون در حوزه موضوعات «سبز» بهره‌مند می‌شوند و این صنعت در سال‌های اخیر دست‌یافت‌های زیادی داشته است.
تقاضای پلاستیک‌ها علی‌رغم تصویر بدی که از این مواد وجود دارد، در حال افزایش است. موسسه Plastics Europe در گزارش خود تحت عنوان «حقایقی درباره پلاستیک‌ها» به این مسئله اشاره می‌کند که تولید پلاستیک‌ها در دنیا در سال ۲۰۱۷ به اندازه ۳۴۸ میلیون تن بوده است که این میزان ۴٪ بالاتر از همین مقدار در سال ۲۰۱۶ بوده است. در اروپا استفاده از پلاستیک در نروژ، سوئد و ۲۸ کشوری که عضور اتحادیه اروپا هستند، از ۶۰ میلیون تن به ۶۴.۴ میلیون تن (۷٪ افزایش) رسیده است. حجم تولید پلاستیک در اروپا به تنهایی در حدود یک پنجم حجم تولید جهانی است که آن را در رتبه دوم در میان تولیدکنندگان و در میان چین (با ۲۹٪) و امریکای شمالی (با ۱۸٪) قرار می‌دهد.
با وجود اینکه شرایط اخیر منجر به کاهش تعداد کارخانه‌های تولیدی در صنعت پلاستیک در اروپا شده است و از زمان آخرین نمایشگاه K تعداد آن‌ها به ۶۰ هزار رسیده است. آمارهای دیگر نیز برای فعالین این حوزه بیشتر شده است: بر اساس اطلاعات سال ۲۰۱۷، ۱.۵ میلیون نفر در صنعت پلاستیک کار می‌کنند و این شرکت‌ها فروشی به ارزش ۳۵۰ میلیارد یورو داشته‌اند.
تقریبا ۴۰٪ از پلاستیک‌های تولیدی (که بخش عمده مصرف پلاستیک‌ها در همین بخش است) توسط صنعت بسته‌بندی مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای فراهم کردن محافظ در حین حمل‌ونقل کالاها و همچنین حفاظت از آن‌ها در انبار و قفسه‌های فروش صورت می‌گیرد که این مسئله به خودی خود سهم زیادی در حفاظت از محیط زیست دارد. به ویژه در صنعت بسته‌بندی، زمانی که هدف استفاده کارآمد از منابع باشد، پلاستیک‌ها موادی پرمصرف در فراهم کردن محصولات و خدمات هستند. عمده کاری که پلاستیک‌ها انجام می‌دهند کاهش مصرف منابع در فاز مصرف است؛ حقیقتی که به گفته شرکت BLV GmbH در فرانکفورت، هنگامی که پرسش حفظ منابع در مدیریت ضایعات به میان می‌آید، کمتر به آن پرداخته می‌شود.
همچنین زمانی که درباره دومین بزرگترین مشتری پلاستیک‌ها یعنی صنعت ساختمان‌سازی صحبت می‌کنیم، با چنین مسئله‌ای مواجهیم. این بخش تقریباً ۲۰٪ از تمام پلاستیک‌های تولیدی را مصرف می‌کند. صنعت خودروسازی تقریباً ۱۰٪ از تولید پلاستیک را استفاده می‌کند که در سال‌های 2016 تا 2017 به بالاترین میزان رشد مصرف خود دست یافته است. مزیت‌های پلاستیک‌ها به واسطه سبکی و سازگاری به ویژه در خودروها در کاربردهای گوناگون قابل مشاهده است و تاثیر آن‌ها در کاهش ردپای کربن قطعی است.
آلودگی دریایی
نگاهی به بخش‌های مختلف مصرف پلاستیک به صورت مشخص نشان می‌دهد که دوره زمانی استفاده از محصولات پلاستیکی در حوزه‌های مختلف بسیار متفاوت است و این مسئله خود بر سرعت بازیافت و روش‌های موجود برای این کار تاثیر می‌گذارد. با این حال همان‌طور که موسسه Plastics Europe در مطالعه خود نشان داده است این ایده که پلاستیک‌ها ارزشمندتر از آن هستند که پس از مصرف دور انداخته شوند، طرفدارهای زیادی یافته است. بازیافت ضایعات پلاستیک از سال 2006 تا 2016 تقریبا 80% افزایش داشته است. بخش بسته‌بندی در حال حاضر با 40.9% از حجم پلاستیک‌های بازیافتی بالاترین میزان بازیافت را داشته است.
اجبار در عملگرایی حاصل از ارتقای درک عمومی از ضایعات پلاستیک در تصویب دسته‌ای از قوانین که نرخ بازیافت را افزایش داده است، موثر بوده است. کشورهای آسیای شرقی (و تایوان در دسامبر 2018) به رهبری کشور چین محدودیت‌هایی را بر واردات ضایعات پلاستیک قرار داده‌اند. همچنین قانون ممنوعیت پلاستیک‌ها در زمین‌های دفن زباله نیز همین حالا در ۱۰ کشور اجرایی شده است.
به دنبال ممنوعیت استفاده از کیسه‌های پلاستیکی از ۱ ژانویه ۲۰۱۹ در کشور ایتالیا، قانون دیگری در خصوص ممنوعیت تولید گوش‌پاک‌کن‌های پلاستیکی نیز اعمال شده است. پیش‌نویس قوانینی از این دست نیز تهیه شده و برای تصویب تا سال ۲۰۲۱ در دستور کار اتحادیه اروپا قرار گرفته است. انتقادها به اقلام پلاستیکی یک بار مصرف دیگری نیز وارد است: کارد و چنگال، بشقاب، نی پلاستیکی و حتا چوب بادکنک. این موارد به علاوه تجهیزات ماهی‌گیری ۷۰٪ از ۸ میلیون تن پلاستیکی که هر سال سر از اقیانوس در می‌آورند را تشکیل می‌دهند. اتحادیه اروپا درخواست کرده است که در آینده این اقلام از مواد دوستدار محیط زیست و مواد قابل بازگشت به محیط زیست تهیه شوند. لیوان‌های یک بار مصرف پلاستیکی تنها در صورتی مجاز است که درِ لیوان قابل جدا شدن از آن نباشد.
کارخانه RPC Tedeco-Gizeh که تنها تولیدکننده لیوان برای ماشین‌های خرید نوشیدنی در بریتانیاست، راهکاری را برای بازیافت لیوان‌های پلاستیکی در نظر گرفته است. این شرکت در همکاری با شرکت بازیافت BPI برای همه صاحبین این ماشین‌ها خدمات جمع‌آوری لیوان‌ها، بازیافت آن‌ها و تولید محصولات جدید از آن‌ها را فراهم کرده است. یک ابتکار مثال‌زدنی که شایسته ذکر است STOP است که توسط Borealis AG و SYSTEMIQ در همکاری با دولت نروژ، شرکت Nova Chemicals، Borouge و Veolia ایجاد شده و در حال حاضر یک شریک استراتژیک نیز یافته است: شرکت Nestle که بزرگترین شرکت غذایی در دنیاست. هدف مشترک در اینجا مشارکت در جلوگیری از آلودگی دریایی در آسیای جنوب شرقی است. شرکت Nestle متعهد شده است که تضمین کند تا سال ۲۰۲۵ همه بسته‌بندی‌هایش قابل بازیافت یا قابل استفاده مجدد باشند.
ایده‌های بازیافت بسیاری در حال حاضر مورد استفاده هستند
بطری‌های PET نمونه کاملی از اقلام بسته‌بندی هستند که به صورت کامل قابل بازیافت هستند. نسبت بطری‌های PET بازیافت شده در اروپا در سال ۲۰۱۷ به اندازه ۵۸.۲٪ بوده است.
تفاوت‌های چشمگیری میان کشورهای مختلف در این درصدها وجود دارد. با وجود اینکه نرخ بازیافت تا ۹۵٪ در آلمان و فنلاند مشاهده شده است، یک مطالعه انجام شده نشان می‌دهد که برخی کشورهای حاشیه دریای مدیترانه به سختی نرخ ۴۰٪ بازیافت را محقق می‌کنند. شرکت Voslauer که یک شرکت اتریشی تولیدکننده آب معدنی است از ابتدای سال ۲۰۱۹ بطری‌های ۱۰۰٪ تهیه شده از R-PET را برای انواع مختلف آب‌های معدنی خود به کار گرفته است. این شرکت گزارش کرده است که در مقایسه با سایر بطری‌هایی که از PET بازیافتی تهیه می‌شوند، مصرف مواد را به اندازه یک چهارم کاهش داده است. شرکت کوکاکولا نیز در سال‌های اخیر در خصوص عرضه تنوعی از بطری‌های پایدار به مشتریان فعال بوده است. این شرکت در حال حاضر گام‌های بیشتری را در راستای بازیافت شیمیایی بسته‌بندی‌های PET برداشته است که سپس برای تولید بطری‌های جدید مورد استفاده قرار می‌گیرند. یک کارخانه بازیافت PET در حال حاضر درآیندهون هلند با همکاری استارت‌آپ loniqa در حال تاسیس است.
سیستم‌های جمع‌آوری و بازیافت کارآمد مدتی است که در حوزه پروفیل پنجره از جنس PVC تاسیس شده‌اند و حجم بازیافت آن‌ها به صورت سالیانه رو به افزایش است. در شرکت بازیافت Rewindo تعدادی شرکت پیشروی آلمانی در صنعت تولید پروفیل پلاستیکی در سال ۲۰۱۵ موفق شدند که بیش از ۲۷۰۰۰ تن مواد بازیافت شده را از پنجره‌های قدیمی، در و پرده‌های کرکره‌ای به چرخه تولید بازگردانند. بیش از ۱۰۰ هزار تن PVC بازیافتی نیز از ضایعات پروفیل‌های پلاستیکی در مرحله‌ای از تولید به بازار بازگشت. شرکت Rewindo می‌گوید که این کار سبب صرفه‌جویی در منابع و انرژی می‌شود و در کاهش ردپای کربن نیز موثر است.
واضح است تعداد زیادی سیستم‌های بازیافت نیز وجود دارد که در اینجا قابل ذکر نیس اما به صورت کلی می‌توان گفت که هر چه پلاستیک‌های بازیافتی خالص‌تر باشند، امکان تولید مجدد محصولات جدید از آن‌ها بیشتر است. موارد نوآورانه‌ای از استفاده از ضایعات تولید به صورت عملی نشان داده شد که یا به صورت مستقیم به فرایند تولید فعلی باز می‌گردند یا به شرکت‌های تخصصی فرآوری ارسال می‌شوند. یکی از این شرکت‌ها Hoffmann + Voss GmbH در آلمان است که در حوزه آمایش ضایعات پلاستیک‌های مهندسی تخصص دارد و آن‌ها را برای تولید مجدد آمیزه‌های با کیفیت بالا پالایش می‌کند؛ آمیزه‌هایی که در صنعت خودروسازی به جای مواد جدید قابل استفاده هستند.
فرآوری مجدد همواره زمانی که ضایعات پلاستیک به صورت مخلوط است، دشوارتر بوده است. اما حتا در اینجا هم تجربه‌های عملی وجود دارد. شرکت Hahn Kunststoffe GmbH در آلمان سالیانه ۵۰ هزار تن ضایعات مخلوط را به صورت مواد اولیه برای ساخت ریل، صداگیر، جعبه گل و گیاه، محفظه زباله و تجهیزات زمین بازی بچه‌ها یا تجهیزات شهری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اگرچه این ایده‌های بازیافت موثر و جالب هستند، پرسشی که مطرح می‌شود در خصوص عملی بودن فرآوری همه پسماندهای پلاستیکی است و یا اینکه آیا بهتر نیست مواردی که بازیافت دشوارتری دارند را به عنوان سوخت جایگزین سوخت‌های فسیلی در کارخانه‌ها مورد استفاده قرار دهیم؟
بازیافت مواد خام به عنوان یک جایگزین
مسئله بازیافت مواد خام و استفاده مجدد از تکپارهای اولیه مخلوط نشده اخیرا توجه زیادی را جلب کرده است و شرکت‌های بیشتری پروژه‌های تحقیق و توسعه را در این راستا آغاز کرده‌اند؛ شرکت‌هایی مانند کوکاکولا که بازیافت شیمیایی بسته‌بندی‌های PET را در نظر گرفته است. شرکت شیمیایی Sabic نیز اخیرا اعلام کرده است که در همکاری با Plastic Energy، شرکتی بریتانیایی در لندن، کارخانه‌ای را در هلند احداث می‌کند که حجم زیادی از ضایعات پلاستیک مخلوط را برای تولید نفت فرآوری می‌کند که در مقابل به عنوان مواد خام برای تولید پلاستیک‌های جدید مورد استفاده قرار گیرند. مواد خامی که این گونه مورد استفاده مجدد قرار می‌گیرند منابع فسیلی را نیز حفظ می‌کنند و نمونه خوبی از اقتصاد چرخشی هستند. با این حال پروژه‌های نوظهور از این دست نیاز به زمان بیشتری برای پا گرفتن دارند.
ایده اقتصاد چرخشی در حال حاضر وجود دارد و پرکننده‌ها، رنگ‌دانه‌ها و مواد افزودنی خاص از ضایعات پلاستیک تهیه می‌شوند و می‌توان از آن‌ها به عنوان جایگزین‌های جدید در بسیاری از محصولات استفاده کرد. در این صورت، همان‌طور که تولیدکنندگان در کارخانه‌های قالب‌گیری تزریقی و رانشگری تاکید می‌کنند، اصلاحات بسیار اندک (و در برخی موارد عدم اصلاح) برای استفاده از این آمیزه‌های بازیافت شده لازم است.
اهمیت این تلاش‌ها در آخرین سرمایه‌گذاری‌هایی که توسط تولیدکنندگان اصلی مواد خام صورت گرفته مشخص است. برای نمونه در سال ۲۰۱۶ شرکت mtm Plastics GmbH شرکت Borealis را خریداری کرد. این شرکت ظرفیت تولیدی معادل ۳۰ هزار تن در سال دارد و پلی‌الفین‌های بازیافتی را از مخلوط ضایعات پلاستیک تولید می‌کند. همچنین این شرکت به همراه شرکت Suez LyondellBasell کنترل شرکت QCP در هلند را نیز در اختیار گرفته است؛ شرکتی که از آخرین فناوری تولید بهره‌مند است و در حال حاضر ظرفیت ۳۵ هزار تن در سال دارد و آمیزه‌های بازیافتی پلی‌اتیلن و پلی‌پروپیلن را از بسته‌بندی‌های بازگشتی از مشتری تولید می‌کند. در سال ۲۰۱۸ همچنین شرکت Albis توسط شرکت Wipag خریداری شد. این شرکت در حوزه بازیافت و فرایندهای حلقه بسته متخصص است. شرکت Wipag سالیان است که در بخش خودروسازی متخصص است و در حال حاضر فرایندی برای استفاده مجدد از مواد CFRP [2]توسعه داده است.
در نمایشگاه K 2019 نه تنها یک بخش ویژه به بازیافت تخصیص داده شده است، بلکه در بخش ویژه‌های K نیز در کنار کل حوزه اقتصاد چرخشی مورد بحث قرار می‌گیرد. نمایشگاه ویژه «پلاستیک‌هایی که آینده را شکل می‌دهند» با هدف درگیر کردن هر دو گروه سیاسی و اجتماعی تشکیل شده است، در حالی که «پردیس علوم» نمایشگاه K 2019 برای برقراری ارتباط میان جامعه علمی و فعالین کسب‌وکار ایجاد شده است.
Ref.
